Thursday, February 19, 2009
'n Spierwitte Londen
SÓ LYK LONDEN MAAR SELDE: Londen is in ’n wit wonderwêreld omgeskep toe die meeste sneeu in etlike jare oor die Britse hoofstad uitgesak het. Foto: nico friis
So ry die trein ...
- Jens FriisMENSE reageer vreemd as hul hoor jy gaan trein ry in Suid-Afrika. Daar is dié wat in geen dubbelsinnige taal vir jou sê jy's nie reg wys nie teenoor enkelinge wat reken dis 'n avontuur wat hulle óók wil aanpak - eendag.
Maar bloedweinig het dit al gedoen, want jy's mos nie jou lewe seker op Spoornet se afgeleefde treine nie.
My pa se suster en haar man, Ria en Jan Erlank van Bloemfontein, twee ervare treinreisigers, het egter anders te vertelle gehad en só besluit ons toe om kaartjies aan te skaf by die Bloemfonteinse stasie.
Híér het ons planne egter so byna 'n vroeë dood gesterf, want hoewel daar 'n spesiale kantoor is vir die Shosoloza Meyl, was dié gesluit en moes ons in 'n ry (byna so lank soos 'n trein) gaan wag.
My wederhelf het gedreig dat hy Maria Ramos persoonlik gaan kontak en dit het mooipraat gekos om hom die volgende dag weer daar te kry. (Alleen wou ek nie gaan nie. Die stasie is immers nie meer in die beste deel van die stad nie.)
Op Dag 2 was die Shosoloza-kaartjieskantoor oop, die vrou agter die glasvenster suur en onbeholpe, maar na 'n halfuur had ons ons kaartjies: Eersteklas van Bloemfontein tot in die Kaap in 'n koepee teen 'n billike R350 per persoon (eenrigting). Hierop het my ouers boonop afslag gekry omdat hulle (gelukkig) oud genoeg is.
So wag ons toe twee weke later op Bloemfontein se verlate stasie vir die Shosoloza Meyl - 'n reuse duisendpoot geverf in die kleure van 'n verkleurmannetjie.Ons het die spoor sat gekyk, maar kon helaas nie die trein uit die niet kyk nie. Nes in die dae van die ou Spoorweë is treine vandag stééds laat. Dis Afrika. Jy verwag dit. Maar die probleem is dat die Shosholoza se wiele baie pap was dié dag. Dit moes 10:00 instoom, maar 13:00 was daar steeds geen sien van die blinkantien.
Om die tyd te verwyl het ons maar geknibbel aan ons padkos: biltong en droëwors, nartjies, toebroodjies, frikadelletjies ... maar genadiglik g'n stinkende, blou eiers nie.
Saam met ons het veral ouer blankes gewag - grysaards wat die tyd het om oor 22 ure Kaap toe te ry.
"Mag die gode ons behoed op hierdie trein," sug 'n tannie wat by haar kinders in Bloubergstrand gaan kuier. "Ja," sê haar man, "teen die tyd wat ons in Kimberley kom, sou ons met die kar al in Worcester kon wees!"Maar die gemoedere lig toe die tjoeketjoek teen 14:00 instoom. Só opgewonde is die wagtendes hieroor dat 'n applous selfs oor die perron weerklink.
Personeel is dadelik byderhand, vra ekskuus vir die laatkommery en verduidelik dat dit buite hulle beheer was, "want daar was 'n elektrisiteitsonderbreking duskant Bethlehem." (En om vanaf Bethlehem tot in Bloemfontein te kom, vat nogal 'n ruk, want die trein ry 'n wye draai deur die Vrystaat via Kroonstad.)
Sekuriteitswagte neem ons na ons kompartement en enkele minute later swiep ons verby die skougrond en onderdeur die N1 na Kimberley.
Vir 'n verandering doen ek niks en kyk bloot hoe die wêreld verbygaan. By De Brug jaag 'n volstruis die waens. Dwarrels waai oor droë landerye by Petrusburg - pure hooikoorsmateriaal. Die een na die ander murasie en watertenk wat eens 'n stasie was, vlieg verby. Hoe nader ons aan Kimberley kom hoe meer word die doringbome en wildkampe. En toe ons die Noord-Kaapse grens oorsteek steek die Diamantstad se mynhope hul koppe uit.
Ja, hierdie is voorwaar 'n rit wat jou laat terugdink aan liedjies soos "So ry die trein ... die Kimberleyse trein", "Tussen Treine" en "Transkaroo".
Skaars het ons die Oranjerivier oorgesteek toe sit ons aan vir aandete in 'n eetwa met wit tafeldoeke - al te keurig. Boonop sou die reuse, smaaklike steak (R52) in die meeste restaurante baie duurder gewees het.
Op pad na ons kompartement vra 'n behulpsame portier of ons beddegoed (R40) wil hê. Dié is skoon-skoon, sluit onder meer twee ordentlike kussings in en jou bed word selfs vir jou opgemaak.
Teen die tyd wat ons De Aar se doodsverlate stasie instoom was ons almal reeds in die kooi en dit was eers die volgende oggend toe ons deur De Doorns se wingerde ry dat ek weer my oë oopgemaak het.
Die rit deur die Boland was onvergeetlik: sneeu op die berge, vinnig vloeiende riviere, lowergroen landerye, varkore oral ... En toe, net suid van die Paarl, het Tafelberg in die verte opgedoem. Ons was om die draai van die Moederstad!
Vir wat jy betaal en wat jy kry is die Shosholoza Meyl uitstekende waarde vir geld. Die grootste punt van kritiek was dat die trein erg laat was, maar die ander kant van die munt is dat vliegtuie al te dikwels ook nie op tyd is nie - soos ons terugvlug na Bloemfontein. Verder is daar niks wat 'n botteltjie Dettol nie kan doen nie as jy erg kiembewus is. Hoewel die trein se verwarmers nie gewerk het nie, was die beddegoed oorgenoeg om 'n knus nagrus te verseker.
Oorweeg gerus die Shosholoza Meyl as 'n ander manier om Suid-Afrika te deurkruis.
* Kyk by www.spoornet.co.za/ShosholozaMeyl vir meer inligting of bel 086 000 8888.
'n Berglandskap mooier as Heidi s'n
- Jens Friis"DIé wêreld is wragtig pragtig!", sê my vriend toe ons stilhou op die kruin van Arthur's Pass van waar jy 'n wye blik oor Nieu-Seeland se Suid-Eiland het.
'n Televisie-reiskanaal het kort voor ons vakansie dié bergpas bestempel as een van die "most spectacular" ter wêreld en só het dit toe gekom dat ons dit aandurf.
Om vanaf Canterbury aan die Stille Oseaan tot by die Weskus langs die Tasmansee te kom moet jy eers die Suidelike Alpe óór.
Deur dié magtige bergreeks vleg slegs één spoorlyn en twéé paaie waarvan die Arthur's Pass Road die hoogste en die mees indrukwekkende is.
Op 'n kaart lyk dit of jy dit sommer in 'n japtrap kan afblits, maar dié kronkelroete lei oor berge en dale. 'n Rit neem omtrent dubbeld solank as die ellelange pad tussen Beaufort-Wes en Laingsburg. Só het ons 4 uur en 15 minute gery aan die 258 km van Christchurch, die grootste stad op die Suidelike Eiland, tot aan die Weskus.
Die TranzAlpine Railway loop vir groot dele regs langs die Arthur's Pass Road en ek lees dat dié treinrit van Christchurch na Greymouth omtrent ewe lank duur as per motor. Dit moet een van dié treinritte ter wêreld wees. Al jammerte is dat mens nie soos per kar op die ingewing van die oomblik kan stop vir foto's in dié wonderskone wêreld nie.
Van Springfield klim die pad vinnig uit teen die Porterpas (945 m). Hier vorm die berge 'n plato en ry jy deur valleie óór strome verby kalksteenpieke én ondeurdringbare bosse.
Hierna volg Arthur's Pass (924 m) in die gelyknamige nasionale park. Sestien pieke in dié park is hoër as 2 000 m.
Aanvanklik het boerdery-geleenthede settelaars vanaf Canterbury wes gelok, maar dit was eers ná die ontdekking van goud in die 1860's dat groot hoeveelhede Europeërs die Suidelike Alpe oorgesteek het. Destyds was dit 'n uitmergelende tog, maar selfs vandag nog kos dit kophou as jy dié pad pak.Omdat die Arthur's Pass Road die belangrikste verbindingspad tussen oos en wes is, was ek verstom dat ons by baie brüe moes stop vir aankomende verkeer - menige laagwaterbruggies is slegs 'n enkele baan wyd. Soms word jy dan ook gewaarsku dat hierdie 'n "Fine Weather Road Only" is en dat van die afdraaipaaie "Unsuitable for Buses" is. (Terloops, ‘n padteken wat my steeds bybly is die weldeurdagte "drink DrIvE".)
Wat óók ophou is spoedbeperkings van so laag as 30 km/h, eendeweer, toeriste op fietse, rondloper skape, lorries met dik boomstompe, sneeuskrapers, voortdurende haarnaalddraaie, en geniepsige gruisklippies wat voorruite piets (gehuurde motors word spesiaal daarteen verseker).
Durf die pad vroegdag aan, want laatmiddag hang daar in hierdie yl bevolkte bergwêreld by omtrent alle blyplekke "No Vacancy"-bordjies.
Dis ook wys om padkos saam te ry, want op dié uitgestrekte pad is daar bloedweinig dorpies en padstalletjies, om nie eens te praat van eenstop-motorhawens nie.
Vir 'n Suid-Afrikaanse oog sal dit ook vreemd wees dat 'n géélstreep die middel van die teerpad aandui.
Omdat soveel sneeu hier val is daar oraloor sneeupaaltjies langs die pad sodat motoriste darem weet wáár hulle moet ry as die wit dik lê.
Somers kan jy skaars glo dat dit hier só bibberend kan word, want die "palmbome" wat orals staan is in der waarheid varings - nes dié op die All Blacks se truie.
Maar dis juis dié kontraste wat Nieu-Seeland so ‘n aanloklike toeristebestemming maak: Soggens kan jy in die see swem en smiddags ski.
Dis nou as dit nie begin sous en die reën besoekers se voetspore wegwas nie.
Nieu-Seeland probeer die "groenste land" op aarde wees. En hulle slaag daarin. Die lug is kraakvars, wetgewing is streng oor vuurmaak, niemand gooi papiere rond nie ...
Die foto’s in Nieu-Seelandse reisbrosjures lieg nie: die grootste deel van dié land lyk soos die Tuin van Eden.
En as jy ‘n voëlblik op die mooie Suid-Eiland wil hê is die Arthur’s Pass Road die ideale plek.
Vir my was hierdie berglandskap véél mooier as Switserland, selfs al bly Heidi nie hier nie.
Speel gou en ry goedkoop trein
DIE staat se langafstandpassasierstreindiens, Shosholoza Meyl, het onlangs 'n nuwe roete tussen Kaapstad en Port Elizabeth vir sy luukse Premier Classe bekend gestel. Tot 28 Februarie kos dit R950 per persoon wat deel in 'n dubbelkamer (eenrigting). Dié tarief sluit etes en beddegoed in. Vanaf 1 Maart kos dit R1 250. Die Premier Classe vertrek Vrydae uit Kaapstad en keer Sondae terug uit die Baai. Die roete van 260 km strek deur die Kaapse Wynland (foto) asook al langs die Swartberg-reeks. Passasiers het die opsie om hul motors saam te neem. Die reis duur sowat 24 uur. Vir meer inligting loer by www.premierclasse.co.za. Foto: Jens Friis
Calvinia se “spens” bied baie
- Jens Friis
‘n Slopie droëvrugte
die warejakobsoort
‘n handvol springbokbiltong
gekerwe soos dit hoort
gekookte skilpadeiers
uit Gam se tint gevat
en ‘n stywe knapsak krokos
versukkereer jou vir die pad
‘n Slopie droëvrugte
die warejakobsoort
‘n handvol springbokbiltong
gekerwe soos dit hoort
gekookte skilpadeiers
uit Gam se tint gevat
en ‘n stywe knapsak krokos
versukkereer jou vir die pad
Hoewel padkos soos dié aan te bevole was in die tyd van Boerneef, ‘n Hantam-liefhebber, sal iets soos skilpadeiers deesdae die wenkbroue laat lig. Tog bly Calvinia, die inkopiemekka van dié geweste, ‘n plek waarby jy nie moet veryrits nie. Span soos vanmeleë ‘n bietjie hier uit en vat só ‘n stukkie van die Hantam saam met jou. "Calvinie", soos Boerneef lieftallig daarna verwys het, bied baie, skryf JENS FRIIS.
CALVINIA wat net suid van die Hantamsberg, 387 km noordoos van Kaapstad lê, is in 1851 op die plaas Hoogekraal aangelê en vernoem na die Hervormer, Johannes Calvyn.
Deesdae stroom besoekers van oor die wêreld heen na dié kontrei in die lente (veral ná goeie reën) om die sowat 4 000 blomspesies te bewonder. (“Hantam” is Khoi vir “waar die rooi bolplante groei”.) Calvinia is ‘n ideale basis om dié kleuretapyt te aanskou op plase soos Matjiesfontein, Toren en Nerasie – almal binne ‘n 40 km radius van die dorp.
Lente en herfs is die beste tyd om hier ‘n draai te maak, want andertye kan die temperatuur ietwat onguur wees. Somers klim die kwik tot bokant 40 C, terwyl dit onder vriespunt kan draai in die winter as sneeu spierwit op die berge lê.
Blomliefhebbers kan hul poskaarte en briewe pos in ‘n 6 m-hoë rooi posbus langs Kerkplein. Posstukke wat hierin beland kry ‘n spesiale blom-posstempel. Hierdie enorme posbus is ‘n toeriste-attraksie wat beslis die koppe laat draai. Tot 1995 was dit ‘n watertenk en as jy nou langs dié posbus staan voel jy soos ‘n dwerg in Lilliput.
Oor die straat van dié bloedrooie watertenk staan die Hantamhuis, die oudste gebou in Calvinia en ‘n nasionale gedenkwaardigheid. Dié huis wat in 1853 deur veldkornet A. van Wyk gebou is het talle toekennings gewen omdat dit sorgsaam gerestoureer is deur dr. Erwin Coetzee en sy vrou Alta.
Dié egpaar is ook die bestuurders van Die Boekehuis waar Kannemeyer tot Krog gereeld arbei.
Die Hantamhuis word deesdae ingespan as ‘n restaurant, geskenkwinkel en inligtingsentrum vir die Coetzees se verskeie gastehuise.
By dié kompleks kan jy ure verwyl. Nadat jy die periode-meubels uit die 1850’s asook oorspronklike speelgoed van Miss Dolla Parker se algemene handelaar bewonder het, kan jy aansit vir boerekos uit die boonste rakke soos springbokpastei en slaphakskeentjies of waterblommetjiebredie en kerrie-afval.
Heerlike eetgoed soos turksvystroop, skuinskoek, granaatlikeur, die Coetzees se eie olyfolie, tuisgemaakte bokbotter, asook ‘n verskeidenheid Suid-Afrikaanse reis- en kookboeke, is te koop.
Skuins oorkant die Hantamhuis staan die neogotiese kruisvormige N.G. kerk. Die hoeksteen van dié kerk langs dorpstraat is in 1899, die jaar waarin die Anglo-Boereoorlog uitgebreek het, gelê en dis ‘n jaar later ingewy.
Ook die graf van Abraham Esau dateer uit dié tyd. Esau het hom tydens die Anglo-Boereoorlog geskaar by die Britte. Met 70 man het hy die dorp verdedig teen die kommando van veldkornet Scholtz. Toe die dorp in die hande van die boere val gedurende Februarie 1901 is Esau wreed aangerand in die openbaar en toe tereggestel – slegs drie dae voordat Calvinia deur die Britte teruggeneem is.
Die Calvinia Museum word gehuisves in ‘n 1920 Art Deco sinagoge langs Kerkstraat. Dit gee ‘n blik op die lewe van die koloniste. Te sien is onder meer ‘n houtmeul en nie minder nie as ses klaviere. Maar daar is ook bisarre uitstallings soos verskeie daggapype en ‘n swart trourok.
‘n Klipgooi van die museum is Ietsie van Als, ‘n kleurvolle winkeltjie waar die vloer-tot-plafon-rakke kraak onder (soos die naam aandui) iets van alles. Soos Alibaba se grot is dit vol verrassings. By die rak propvol lekkergoed van haas enige geur en kleur stap selfs die meeste grootmense nie verby nie.
Slegs 2 km noord van Clavinia is die Akkerendam Natuurreservaat waar die skaars sterboom (Cliffortia arborea) met sy naaldagtige blare groei. Die Kareedam is ‘n oase vir voëlkykers en meer as 65 spesies is al aangeteken. Wie weet, dalk gewaar (of hoor jy minstens) die skugter kaneelborssanger.
Om saam te val met die veldblom-blomseisoen word daar jaarliks ‘n Vleisfees by die skougrond gehou oor die laaste naweek van Augustus. Dis ‘n móét om vir dié naweek blyplek te bespreek, want Calvinia bars dan letterlik uit sy nate. Karnivore stroom in hul hordes na hierdie gastronomiese fees om te smul aan skilpadjies en skaapstertjies tot pofadders en kaiings.
By die Vleisfees tree die Klipwerf (Boere)orkes gewoonlik op – waarskynlik Calvinia se bekendste uitvoerproduk. Dié orkes is in 1969 gestig deur Hentie Visagie, maar dit was eers in 1988 wat hulle eerste plaat die lig gesien het. Sedertdien het Klipwerf byna ‘n miljoen albums verkoop wat dit sekerlik Calvinia se bekendste uitvoerproduk maak.
Ja, "Calvinie" bied baie en as jy ooit in die Hantam kom, moet die dorp beslis nie verbyry nie.
Vir meer inligting gooi ‘n oog by http://www.calvinia.co.za/ .
Dít maak Carnarvon anders
- Jens Friis
SEDERT die dae toe Edwil van Aarde “Flinkdink” aangebied het was ek (as laerskoolseun) geïnteresseerd in wat jy seker sou kon beskryf as “fassinerende feite”.
Oor watter waarde die kennis van sulke inligting het, hang dikwels ‘n vraagteken.
In Engelse sou jy dit immers “trivial pursuit” kon noem.
Die woordeboek sê “trivial” beteken “alledaags, vervelig, beuselagtig, onbeduidend”.
Maar glo my, dit sou ‘n lae hou wees om die “najaging” (“pursuit”) van sulke “kleinighede” (“trivia” is in dié geval beslis nie “nietighede” nie) as “alledaags” of “vervelig” te beskryf.
“Alledaags” is dit nie, want dis juis die ontdekking van dit wat nuut (oftewel nuus) is. Dis ‘n volgende vlak van ontdekking wat jy meerderemaal eers kan meemaak as jy die basiese feite onder die knie het.
En eerder as “vervelig” is dit vir my fassinerend dat jy vir jouself só ‘n valerige wêreld in ryk kleure kan opkikker.
Carnarvon in die grote Karoo het byvoorbeeld nie die bekoring van sy boomryke buurdorp Loxton nie, maar nietemin spog Carnarvon met ‘n handvol interessanthede wat “fassinerende feit”-jagters sal bekoor.
Waar Carnarvon vantevore vir jou net nóg ‘n Karoo-dorp was, kry dit ‘n eie identiteit as jy raaklees dat hier ‘n reservaat is waar 60 skilpaaie op hul name reageer, 4 000 blikkies bier te sien is in die Blikkieskroeg en Carnarvon die blyplek van meerdere skrywers was.
Ná die bewusword van dié brokkies wil jy méér daarvan weet en as jy bietjie huiswerk doen lei dit daartoe dat jy tydens ‘n besoek na D.F. Malherbe se huis langs Rivierstraat gaan kýk (waar jy andersins dalk net vlugtig verby nóg ‘n mooi Victoriaanse huis sou ry).
A.G. Visser se ouers moes weens ‘n droogte met hul vee na die Fraserburg-distrik trek waar hy onder ‘n peerboom gebore is in 1878. Sy pa het Carnarvon lank in die parlement verteenwoordig en ook hy sou later hier skoolhoof en distriks-geneesheer word.
Vanmeleë het die skrywer F.A. Venter op die plaas Constantia in die naburige Vanwyksvlei geboer.
En ook die storieverteller Jaco Jacobs, deesdae ‘n Bloemfonteiner, is ‘n oud-Carnarvoner.
Dat dié dorp so ‘n hoge Ingelse naam dra is skoon uit plek, want algar praat hier Afrikaans.
Maar dié is natuurlik nie ‘n aardigheid nie, want terwyl die Kaap onder Britse bewind was het dieselfde gebeur met ‘n magdom ander Karoo-dorpe soos Williston, Loxton en Victoria-Wes.
Carnarvon is in 1860 uitgelê op grond wat behoort het aan die Rynse Sendinggenootskap. Eers het dit Harmsfontein en Schietfontein geheet, maar is in 1874 vernoem na Henry Howard Molyneux Herbert.
Maar van waar dan Carnarvon?, sou nuuskieriges wel wou weet.
Henry Howard Molyneux Herbert (1831-1890), die Britse Koloniale Sekretaris, was óók die graaf van Carnarvon en só het dié dorp toe naam gekry.
Hoewel hier nog huise staan wat dateer uit die vroegste dae (1860’s) is dit jammer dat soveel – anders as in byvoorbeeld Loxton, Prins Albert en Sutherland – binnekort gered moet word anders gaan dit te laat wees.
Die eerste kerk op Unieplein is steeds in gebruik en dié N.G. Kerk het in 1997 sy 150ste bestaansjaar gevier. Soos in soveel ander dorpe moes dié kerk hospitaal word tydens die Anglo-Boereoorlog.
Maar wat argitektuur betref is dit Carnarvon se korbeelhuise wat besonders is. Dis juis in een van dié klipdakrondawels, ‘n nasionale gedenkwaardigheid, wat ons oornag het op die plaas Stuurmansfontein.
Dié Karoo-igloos se dakke moes van klip gebou word omdat hier nie hout was vir balke nie.
Nes in Carnarvon self is daar in die distrik ook heelwat blyplek vir toeriste.
Xplore, die amptelike reisgids van Satoer, skryf onder “plaas-akkommodasie” dat “ontspannings-aktiwiteite” die volgende insluit “San-rotskuns, staproetes en die jag van dassies, vlakhase en ystervarke”.
Waarom ‘n besoekers sin daarin sou hê om dié arme diere sonder rede te wil dood, gaan my verstand te bowe.
Dis skrikwekkend waar dié uitwissery ons al gebring het. Lees maar net “The Springbok Migrations” deur Lawrence Green: “Tydens die hoogtepunt van die migrasie, sê Gert, was die geraas oorverowend. Ontelbare hoewe het die grond tot fyn stof vertrap en dit was moeilik om asem te haal. Gert se vrou, wat die trek skrikkerig dopgehou het, moes die lakens oor haarself en die kinders trek. Die stof het hulle byna laat versmoor. Alles in die wa was bedek met ‘n vaalgeel stoflaag."
Ja, waar is die dae!
Skape gaan jy wel baie van sien in dié geweste, maar die enigste wild sal waarskynlik ‘n blesbok wees wat vir jou stip loer as jy langs die R63 verby die Appie van Heerden Natuurreservaat buite Carnarvon ry.
Dié reservaat het nie ‘n hekwag nie en die sleutel is te kry by die munisipaliteit.
Langs die munispale kantoor is die Carnavon Museum. Deel hiervan is ‘n korbeelhuis waarvan die stene eers genommer en toe stuk-stuk dorp toe gery en herbou is.
En as al bogenoemde dinge jou nog nie genoeg fassineer nie, moet jy dalk ‘n draai kom maak met die Carnarvon Fly-In. Dié hoogtepunt op die plaaslike sosiale kalender vind jaarliks plaas op Jeugdag, 16 Junie, wanneer allerhande vliegtuie op dié dorp neersak en nuuskierige agies vir Carnarvon uit die lug kan verken.
Wie weet, dalk lei só ‘n voëlblik vir jou tot ‘n fassinerende feite-vonds.
Die grootkoppe van ‘n oliekonsortium het immers eens die kontoere van dié geweste bestudeer en ‘n boorgat van 1 500 m gesink. Maar na veertien jaar se boordery het hulle tou opgegooi, want hier was nog minder olie as wat daar water in die Groot Karoo is!
SEDERT die dae toe Edwil van Aarde “Flinkdink” aangebied het was ek (as laerskoolseun) geïnteresseerd in wat jy seker sou kon beskryf as “fassinerende feite”.
Oor watter waarde die kennis van sulke inligting het, hang dikwels ‘n vraagteken.
In Engelse sou jy dit immers “trivial pursuit” kon noem.
Die woordeboek sê “trivial” beteken “alledaags, vervelig, beuselagtig, onbeduidend”.
Maar glo my, dit sou ‘n lae hou wees om die “najaging” (“pursuit”) van sulke “kleinighede” (“trivia” is in dié geval beslis nie “nietighede” nie) as “alledaags” of “vervelig” te beskryf.
“Alledaags” is dit nie, want dis juis die ontdekking van dit wat nuut (oftewel nuus) is. Dis ‘n volgende vlak van ontdekking wat jy meerderemaal eers kan meemaak as jy die basiese feite onder die knie het.
En eerder as “vervelig” is dit vir my fassinerend dat jy vir jouself só ‘n valerige wêreld in ryk kleure kan opkikker.
Carnarvon in die grote Karoo het byvoorbeeld nie die bekoring van sy boomryke buurdorp Loxton nie, maar nietemin spog Carnarvon met ‘n handvol interessanthede wat “fassinerende feit”-jagters sal bekoor.
Waar Carnarvon vantevore vir jou net nóg ‘n Karoo-dorp was, kry dit ‘n eie identiteit as jy raaklees dat hier ‘n reservaat is waar 60 skilpaaie op hul name reageer, 4 000 blikkies bier te sien is in die Blikkieskroeg en Carnarvon die blyplek van meerdere skrywers was.
Ná die bewusword van dié brokkies wil jy méér daarvan weet en as jy bietjie huiswerk doen lei dit daartoe dat jy tydens ‘n besoek na D.F. Malherbe se huis langs Rivierstraat gaan kýk (waar jy andersins dalk net vlugtig verby nóg ‘n mooi Victoriaanse huis sou ry).
A.G. Visser se ouers moes weens ‘n droogte met hul vee na die Fraserburg-distrik trek waar hy onder ‘n peerboom gebore is in 1878. Sy pa het Carnarvon lank in die parlement verteenwoordig en ook hy sou later hier skoolhoof en distriks-geneesheer word.
Vanmeleë het die skrywer F.A. Venter op die plaas Constantia in die naburige Vanwyksvlei geboer.
En ook die storieverteller Jaco Jacobs, deesdae ‘n Bloemfonteiner, is ‘n oud-Carnarvoner.
Dat dié dorp so ‘n hoge Ingelse naam dra is skoon uit plek, want algar praat hier Afrikaans.
Maar dié is natuurlik nie ‘n aardigheid nie, want terwyl die Kaap onder Britse bewind was het dieselfde gebeur met ‘n magdom ander Karoo-dorpe soos Williston, Loxton en Victoria-Wes.
Carnarvon is in 1860 uitgelê op grond wat behoort het aan die Rynse Sendinggenootskap. Eers het dit Harmsfontein en Schietfontein geheet, maar is in 1874 vernoem na Henry Howard Molyneux Herbert.
Maar van waar dan Carnarvon?, sou nuuskieriges wel wou weet.
Henry Howard Molyneux Herbert (1831-1890), die Britse Koloniale Sekretaris, was óók die graaf van Carnarvon en só het dié dorp toe naam gekry.
Hoewel hier nog huise staan wat dateer uit die vroegste dae (1860’s) is dit jammer dat soveel – anders as in byvoorbeeld Loxton, Prins Albert en Sutherland – binnekort gered moet word anders gaan dit te laat wees.
Die eerste kerk op Unieplein is steeds in gebruik en dié N.G. Kerk het in 1997 sy 150ste bestaansjaar gevier. Soos in soveel ander dorpe moes dié kerk hospitaal word tydens die Anglo-Boereoorlog.
Maar wat argitektuur betref is dit Carnarvon se korbeelhuise wat besonders is. Dis juis in een van dié klipdakrondawels, ‘n nasionale gedenkwaardigheid, wat ons oornag het op die plaas Stuurmansfontein.
Dié Karoo-igloos se dakke moes van klip gebou word omdat hier nie hout was vir balke nie.
Nes in Carnarvon self is daar in die distrik ook heelwat blyplek vir toeriste.
Xplore, die amptelike reisgids van Satoer, skryf onder “plaas-akkommodasie” dat “ontspannings-aktiwiteite” die volgende insluit “San-rotskuns, staproetes en die jag van dassies, vlakhase en ystervarke”.
Waarom ‘n besoekers sin daarin sou hê om dié arme diere sonder rede te wil dood, gaan my verstand te bowe.
Dis skrikwekkend waar dié uitwissery ons al gebring het. Lees maar net “The Springbok Migrations” deur Lawrence Green: “Tydens die hoogtepunt van die migrasie, sê Gert, was die geraas oorverowend. Ontelbare hoewe het die grond tot fyn stof vertrap en dit was moeilik om asem te haal. Gert se vrou, wat die trek skrikkerig dopgehou het, moes die lakens oor haarself en die kinders trek. Die stof het hulle byna laat versmoor. Alles in die wa was bedek met ‘n vaalgeel stoflaag."
Ja, waar is die dae!
Skape gaan jy wel baie van sien in dié geweste, maar die enigste wild sal waarskynlik ‘n blesbok wees wat vir jou stip loer as jy langs die R63 verby die Appie van Heerden Natuurreservaat buite Carnarvon ry.
Dié reservaat het nie ‘n hekwag nie en die sleutel is te kry by die munisipaliteit.
Langs die munispale kantoor is die Carnavon Museum. Deel hiervan is ‘n korbeelhuis waarvan die stene eers genommer en toe stuk-stuk dorp toe gery en herbou is.
En as al bogenoemde dinge jou nog nie genoeg fassineer nie, moet jy dalk ‘n draai kom maak met die Carnarvon Fly-In. Dié hoogtepunt op die plaaslike sosiale kalender vind jaarliks plaas op Jeugdag, 16 Junie, wanneer allerhande vliegtuie op dié dorp neersak en nuuskierige agies vir Carnarvon uit die lug kan verken.
Wie weet, dalk lei só ‘n voëlblik vir jou tot ‘n fassinerende feite-vonds.
Die grootkoppe van ‘n oliekonsortium het immers eens die kontoere van dié geweste bestudeer en ‘n boorgat van 1 500 m gesink. Maar na veertien jaar se boordery het hulle tou opgegooi, want hier was nog minder olie as wat daar water in die Groot Karoo is!
Jeffreysbaai se skulpe kwyn
ELSIE WILLIAMS (77) is een van Jeffreysbaai se oudste "skulptannies". Onder die bekende Tant Engeltjie het sy geleer hoe om van skulpies allerhande goeters te maak soos borsspelde en skilpaaie. "Maar deesdae is die skulpies bietjie baie min," sê Williams. "Jy moet jou doodsoek vir 'n behoorlike visoog, trappie, cone, pampoentjie ... Die regering verplig die mense om permitte te hê as hulle baie skulpe optel, maar dit help omtrent nie." Anders as die skulpe het die huise in Jeffreysbaai baie geword. "Ek onthou nog die dae toe ons die vakansiehuise kon tel, maar nou het ons al selfs 'n Fruit & Veg en 'n Woolworths!" Al wat dieselfde gebly het is die wind wat so lekker woes kan waai. "G'n wonder ons noem Jeffreysbaai ook Jeffreyswaai!" Foto: Jens Friis
Beleef die Andes te perd
- Jens FriisONLANGS kry ek die skitterende boek "Unforgettable journeys to take before you die" onder oë. Hierin lys Steve Watkins en Clare Jones 'n twintigtal "wonderreise" waaronder 'n kanorit op Kanada se Yukonrivier, 'n staptog saam met Wordsworth deur Engeland, 'n rit per motor deur New England se herfsblareprag tot hoe om die uitgestrekte Uyuni-pan in Bolivia oor te steek.
In dié boek sou 'n rit te perd deur die Andes eweneens kon tuishoort, want dis gewis 'n ongewone en onvergeetlike reis deur 'n ongeskonde wêrelddeel.
Toe die geleentheid hom voordoen om 'n stukkie van dié magtige bergreeks te perd te verken, het ek dit dus nie van die hand gewys nie. Soos 'n wafferse gaucho (Amerikaanse cowboy) het ek en 'n vriend een vroegmiddag ons perde opgesaal by 'n ryskool sowat twee ure oos van Santiago.
Ontdekkingsreisigers, Wilde Weste-uitgeworpenes, en dapper pioniers het sover skaars hul merk gelaat op die Andes. ’n Rede hiervoor is dat die mensdom nooit in ’n stroom hierheen getrek het nie. Dié indrukwekkende berge is te bar en die klimaat allermins vriendelik.
Suid-Amerika word in twee gespalk deur die Andes. Wes daarvan lê hoofsaaklik Chili en oos Argentinië. Tydens 'n vlug van Buenos Aires, na Santiago steek jy die Andes oor. Selfs vir 'n leek is dit duidelik dat dié pieke veel hoër is as dié van die Drakensberge. Maar daar is tog 'n parallel te trek tussen die Drakensberge en die Andes: Nes vir byvoorbeeld Bloemfonteiners wat na Durban wil reis, is die Andes vir die meeste Suid-Amerikaners 'n "lastigheid". Só tydrowend is dit om per pad hieróór te reis dat hulle meestal verkies om te vlieg.
Om dié berge vanuit 'n saal te aanskou is 'n perd van 'n gans ander kleur, want jy beleef die natuur van naderby. Anders as in 'n voertuig is jy nie meer 'n waarnemer nie, maar 'n deelnemer. En anders as te voet kan jy nou groot areas sien waar jy andersins nooit sou gekom het nie. Die perde word nie maklik pê nie en boonop ken hul die voetpaaie langs die duiselingwekkende afgronde. Terugskouend is dit beter om nie daaraan te dink dat dit slegs 'n voetfout van dié diere gekos het en ek - en hulle - sou wegwêreld gewees het.
Die gevoel van drama en spanning word verhoog deurdat die perde dol is daaroor om deur die bergspruite te galop. As jy hulle nie terughou nie, klap die hingste se hoewe blitsig deur die water in die driwwe. Koel druppels spat teen jou lyf en gesig. Dis 'n verkwikkende ervaring, want selfs op hierdie hoogtes kan dit nogal warm word. Dalk dié hoogtepunt vir my was 'n onvergeetlike bergpoel met waterlelies waar die perde kon drink en ons die sweet en stof kon afwas - só in die saal ruik mens vinnig-vinnig pure perd.
As jy die Andes te perd wil verken is daar verskeie pakette beskikbaar. Die "toer" gaan uiteraard oor meer as net perdry. Let op watter verblyf, maaltye, noodhulp en (satelliet)kommunikasie die operateurs bied. En sorg dat jy perdryfiks is, want ongeoefende boude word vinnig styf en lam.'n Rit wat ek graag nog eendag sal wil meemaak is vanaf Las Leñas in Argentinië na die Chileense grens. Só 'n tog duur vier dae. Vir meer inligting kyk by www.laslenas.com.
Nader aan die huis bied African Horseback Safaris perderitte deur Botswana se Okovango-delta. Omdat wilde diere nie vir perde as 'n gevaar beskou nie, is dit moontlik om 'n klipgooi vanaf olifante en kampeelperde te kom. Veral hierom meen die skrywers van "Unforgettable journeys to take before you die" dat hierdie een van die "most exhilarating wildlife journeys" op aarde moet wees.
GIANT'S CAUSEWAY se vulkaniese, swart orrelpype
- Jens FriisGIANT'S CAUSEWAY, 'n UNESCO Wêrelderfenisterrein, is met rede Noord-Ierland se gewildste toeristebestemming: Sy enorme klippilare lyk of dit deur 'n reus uit die aarde gepluk is.
As dié buitengewone natuurverskynsel ons vandag nog betower, kan mens net net raai watter indruk dié geologiese wêreldwonder op ons voorvaders moes maak.
Die legende lui dat Giant's Causeway gebou is deur die reus Finn MacCool, 'n kryger van Ulster en 'n gevreesde aanvoerder van die Ierse leër. Finn het sy hart verloor op 'n meisie van die eiland Staffa aan die Skotse kus. Hy wou haar by hom hê en het toe 'n "klip" vir haar uit die pad gerol deur 'n reuse voetpad oor die see te bou.
Volgens 'n ander oorlewering het Finn die Causeway gebou sodat sy aartsvyand, Benandonner, 'n Skotse reus, na hom kon stap sodat hulle dinge kon uitbaklei. Maar Finn het vreeslik geskrik toe hy Benandonner sien, want hy was veel groter as wat hy verwag het. Finn het toe na sy vrou gehardloop en dié het hom vermom as 'n baba. Toe Benandonner vir die reusagtige baba sien het hy op die vlug geslaan, want as die kind só groot is wil hy nie die pa sien nie, het Benandonner uitgeroep.
Die meer prosaïese verklaring is egter dat die Giant's Causeway gestalte gekry het deur vulkaniese aksie sestig miljoen jaar gelede toe Europa en Amerika van mekaar begin wegbeweeg het. Lawa het deur swakplekke in die kalksteen-landskap geborrel waar Skotland en Noord-Ierland nou is en só is die grootste basalt-plato in Europa gevorm. Die kokende basaltlawa (magma) is uitgedruk tot op die aardoppervlak waar dit afgekoel het tot klip.
Al die kolomme sou seskantig gewees het as die proses gelykmatig plaasgevind het, word verduidelik by die plaaslike besoekerssentrum. Maar slegs sowat 18 500, oftewel die helfte, is seskantig. Die res wissel van vier- tot tienhoekige kolomme. Die langstes is menere van 25 m en 50 cm in deursnee.
Van bo lyk die kolomme soos 'n stuk heuningkoek en van die kant soos orrelpype of trappe wat na die see lei.
Die jare het sy merk op dié rotse gelaat. In die dae van die ys-tydperk het ys hierteen geskuur en die Atlantiese Oseaan se wind en golwe het meegehelp dat van die pypformasies name gekry het soos Chimney Pots, Giant's Boot, Wishing Chair, Pipe Organ en Honeycomb.
Dít en veel meer leer jy by die besoekersentrum, maar moenie te veel tyd hier verwyl nie, want dis die ware Jakob waarvoor jy gekom het.
Ek kan jou waarborg jy sal nie teleurgesteld wees nie.
Koop 'n kaartjie en ry met die minibussie vanaf die besoekersentrum na die Giant's Causeway, want dis 'n stewige stap na die kus doeronder.
Dié wêreld bied egter ook veel meer as indrukwekkende vulkaniese kolomme en romantiese legendes.
Talle veldblomme en seevoëls oorleef op die Causeway-kuslyn se poskaartmooi duine, grasgroen berge en spierwit sandstrande.
Die wrak van die Girona lê sedert 1588 in Port-na-Spaniagh. Op dié noodlottige dag het die Girona twee ander skepe se passasiers gaan red en was gevolglik erg oorlaai. Die waters was te woes en toe dit sink het 1 200 mans met hul lewens geboet. Slegs vyf het oorleef en hul nasate woon steeds in die area.
Dit was ook Spaanse skepe wat op 'n ander geleentheid met hul kanonne op die Giant's Causeway losgetrek het. Die bemanning het dié eienaardige rotse verwar met die nabygeleë Dunluce-kasteel wat op 'n afgrond staan.
As jy dol was oor die Giant's Causeway sal jy sin hê in die ongewone basalt-formasies langs die baaie van die nabygeleë Port Noffer en Port Reostan.
Dit mag ook loon om 'n draai te maak by die Bushmills Distillery langs Main Street in die dorpie Bushmills. Dis die wêreld se oudste distilleerdery aangesien dit al in 1608 gelisensieer is, maar historiese verwysings dateer terug na 1276. Aan die einde van die toer deur die distilleerdery kry jy die kans om mond nat te maak. Maar stadig oor die klippe! Anders sal jy nie later die dag nog kan "hopscotch" oor die Causeway se ingelegde pype nie.
Óf as die alkohol te veel trek kan jy jou bloot sitmaak op een van die 37 000 seskantige "sitplekke". Kyk dan noord oor die see en verbeel jou die dag toe dié stuk water 'n see vol vloeiende magma was ...
As dié buitengewone natuurverskynsel ons vandag nog betower, kan mens net net raai watter indruk dié geologiese wêreldwonder op ons voorvaders moes maak.
Die legende lui dat Giant's Causeway gebou is deur die reus Finn MacCool, 'n kryger van Ulster en 'n gevreesde aanvoerder van die Ierse leër. Finn het sy hart verloor op 'n meisie van die eiland Staffa aan die Skotse kus. Hy wou haar by hom hê en het toe 'n "klip" vir haar uit die pad gerol deur 'n reuse voetpad oor die see te bou.
Volgens 'n ander oorlewering het Finn die Causeway gebou sodat sy aartsvyand, Benandonner, 'n Skotse reus, na hom kon stap sodat hulle dinge kon uitbaklei. Maar Finn het vreeslik geskrik toe hy Benandonner sien, want hy was veel groter as wat hy verwag het. Finn het toe na sy vrou gehardloop en dié het hom vermom as 'n baba. Toe Benandonner vir die reusagtige baba sien het hy op die vlug geslaan, want as die kind só groot is wil hy nie die pa sien nie, het Benandonner uitgeroep.
Die meer prosaïese verklaring is egter dat die Giant's Causeway gestalte gekry het deur vulkaniese aksie sestig miljoen jaar gelede toe Europa en Amerika van mekaar begin wegbeweeg het. Lawa het deur swakplekke in die kalksteen-landskap geborrel waar Skotland en Noord-Ierland nou is en só is die grootste basalt-plato in Europa gevorm. Die kokende basaltlawa (magma) is uitgedruk tot op die aardoppervlak waar dit afgekoel het tot klip.
Al die kolomme sou seskantig gewees het as die proses gelykmatig plaasgevind het, word verduidelik by die plaaslike besoekerssentrum. Maar slegs sowat 18 500, oftewel die helfte, is seskantig. Die res wissel van vier- tot tienhoekige kolomme. Die langstes is menere van 25 m en 50 cm in deursnee.
Van bo lyk die kolomme soos 'n stuk heuningkoek en van die kant soos orrelpype of trappe wat na die see lei.
Die jare het sy merk op dié rotse gelaat. In die dae van die ys-tydperk het ys hierteen geskuur en die Atlantiese Oseaan se wind en golwe het meegehelp dat van die pypformasies name gekry het soos Chimney Pots, Giant's Boot, Wishing Chair, Pipe Organ en Honeycomb.
Dít en veel meer leer jy by die besoekersentrum, maar moenie te veel tyd hier verwyl nie, want dis die ware Jakob waarvoor jy gekom het.
Ek kan jou waarborg jy sal nie teleurgesteld wees nie.
Koop 'n kaartjie en ry met die minibussie vanaf die besoekersentrum na die Giant's Causeway, want dis 'n stewige stap na die kus doeronder.
Dié wêreld bied egter ook veel meer as indrukwekkende vulkaniese kolomme en romantiese legendes.
Talle veldblomme en seevoëls oorleef op die Causeway-kuslyn se poskaartmooi duine, grasgroen berge en spierwit sandstrande.
Die wrak van die Girona lê sedert 1588 in Port-na-Spaniagh. Op dié noodlottige dag het die Girona twee ander skepe se passasiers gaan red en was gevolglik erg oorlaai. Die waters was te woes en toe dit sink het 1 200 mans met hul lewens geboet. Slegs vyf het oorleef en hul nasate woon steeds in die area.
Dit was ook Spaanse skepe wat op 'n ander geleentheid met hul kanonne op die Giant's Causeway losgetrek het. Die bemanning het dié eienaardige rotse verwar met die nabygeleë Dunluce-kasteel wat op 'n afgrond staan.
As jy dol was oor die Giant's Causeway sal jy sin hê in die ongewone basalt-formasies langs die baaie van die nabygeleë Port Noffer en Port Reostan.
Dit mag ook loon om 'n draai te maak by die Bushmills Distillery langs Main Street in die dorpie Bushmills. Dis die wêreld se oudste distilleerdery aangesien dit al in 1608 gelisensieer is, maar historiese verwysings dateer terug na 1276. Aan die einde van die toer deur die distilleerdery kry jy die kans om mond nat te maak. Maar stadig oor die klippe! Anders sal jy nie later die dag nog kan "hopscotch" oor die Causeway se ingelegde pype nie.
Óf as die alkohol te veel trek kan jy jou bloot sitmaak op een van die 37 000 seskantige "sitplekke". Kyk dan noord oor die see en verbeel jou die dag toe dié stuk water 'n see vol vloeiende magma was ...
SOU JY GAAN ...
Beste tyd om te besoek? Giant's Causeway is heeljaar oop, maar wees wisselvallige Atlantiese Oseaan-weer te wagte. Storms kom veral in die lente en herfs voor.
Neem wat saam? Dis altyd wys om hier 'n reënjas en sambreel byderhand te hê, maar met ons besoek sou sonbrandmiddel meer geskik gewees het.
Hoe kom ek daar? Vlieg na Dublin en ry dan per motor of bus na County Antrim aan Noord-Ierland se noordkus. Daar is vier busse per dag (minder op Sondae) van Portrush via Giant's Causeway na Ballycastle.
Slaapplek? Stap met die Coastal Cliff Path vanaf Giant's Causeway vir 16 km oos verby Dunseverick Castle tot by die strand van Whitepark Bay. Hier is die bekostigbare YHANI Whitepark Bay Hostel. Slaap andersins in die historiese Causeway Hotel in Giant's Causeway Park of in een van die vele gastehuise in die omringende dorpies.
Waar kry ek meer inligting? www.ntni.org.uk of www.northantrim.com
Subscribe to:
Posts (Atom)
