Monday, December 29, 2008

St. Paul sal ook jóú hart verower

- Jens Friis
"Once upon a time there was a handsome old stone village shaped like a boat. Its name in Provençal was Sant Paou." - André Verdet
WELKOM in Saint-Paul de Vence, 'n dorpie met slegs 300 inwoners, maar wat jaarliks deur 2,5 miljoen toeriste besoek word.
Dis dus g'n wonder dat St. Paul, wat al "the most beautiful village in the world" genoem is, naas Versailles en Mont St. Michel die gewildste historiese erfenisterrein in Frankryk is nie.
Dis moeilik om iets negatiefs oor dié dorpie te sê, behalwe dat plaaslike sakelui dit kan bekostig om hul pryse te laai en dat jy bitterselde alleen gaan wees.
Maar in groot getalle is daar soms ook 'n gerusstelling, want daar móét goeie redes wees as soveel mense 'n plek besoek.
In St. Paul se geval is dit (soos eiendomsagente altyd sê): "Ligging. Ligging. En nogmaals ligging." Dié ommuurde bergvestingdorp troon 180 m hoog uit oor die res van Suidoos-Frankryk wat dit voorwaar 'n balkon maak van waar jy Provence kan indrink.
Duisende jare gelede was die heuwel waarop St. Paul geanker is 'n eiland in die Middellandse See, maar nou word dit omsoom deur 'n vrugbare landbou-area.
Op 'n mooiweersdag lei die lowergroen Malvan-vallei jou oog tot daar waar die land see word by Cap d'Antibes, terwyl die Alpe en Esterel-gebergte agter jou lê. Ja, St. Paul se ligging ís asemrowend.
Nóg 'n pluspunt is dat St. Paul gemiddeld 300 (toevallig soveel inwoners as wat hier woon) dae sonskyn per jaar kry. Boonop het dié sonlig 'n besondere ligkwaliteit wat kunstenaars soos Matisse, Chagal, Modigliani en Renoir geval het.
Reeds in 1701 het Vauban, 'n raadgewer van Louis XIV, dié koning as volg geadviseer: "The son in St. Paul is by verre die beste in die hele Provence. Verder groei daar in dié kontrei ook die allerbeste lemoene ..."
Met die aanbreek van die lente ontplof magnolias, laventel, suurlemoen- en nartjiebome in 'n potpourri van kleur en geur wat St. Paul se Middeleeuse grys klipwerk ophelder.
Maar St. Paul se geskiedenis dateer selfs nóg verder terug as die Middeleeue na die dae toe Grieke en later Romeine hier gewoon het. Hier en daar is selfs nog 'n fondament, 'n pad (soos die Rue Grande) en 'n "pontis" (brug) wat uit daai dae dateer.
Op die dorpsembleem pryk 'n swierige spuitfonteintjie uit 1850. Die oog van dié fontein is omtrent in die middel van die dorp. Tot in die 1920's het dié fontein nog 'n belangrike rol gespeel by verkiesings, want die wasvroue tot die boere en hul kuddes was van dié water afhanklik.
Ook nie te mis nie, is die Russies-gebore skilder Mark Chagall se graf in die dorpsbegraafplaas. By die kerkhofingang moet jy die eerste paadjie regs en dan die volgende links neem om by Chagall se eenvoudige wit grafsteen te kom. In navolging van 'n Russiese en Joodse tradisie plaas besoekers voortdurend klein klippies by sy graf.
Die kans is goed dat Saint-Paul de Vence ook jóú hart sal verower - selfs al moet jy skouer aan skouer deur sy smal stegies stap saam met hordes ander St. Paul-aanhangers.
HOE KOM EK DAAR?
St. Paul is 12 km vanaf die Internasionale Lughawe Nice-Côte-d'Azur. 'n Taxi-rit vanaf die lughawe neem 20 minute en kos sowat R400. Andersins kan jy die trein neem vanaf enige Riviera-dorp na Cagnes sur Mer. Van hier is daar gereelde busse wat by St. Paul se dorpspoort stop. Dié busrit duur 15 minute en kos nagenoeg R20.

Groenhuis Gastehuis, Philippolis, 051-773-0073 of jensfriis@intekom.co.za


Arrowtown: Nieu-Seeland se Pelgrimsrus

- Jens Friis

AS jy sin het in Suid-Afrika se poskaartmooie Pelgrimsrus, sal jy dol wees oor Nieu-Seeland se prentjiemooie Arrowtown.
Dié delwersdorpie in Otago het nou wel net 1 700 inwoners, maar is met reg een van die Suid-Eiland se gewildste toeriste-trekpleisters.
Stap jy langs die dorp se hoofstraat is dit of die geskiedenis jou insluk en dan uitspoeg tydens die hoogtepunt van die goudstormloop in die 1800's.
Tóé het hier meer as 7 000 inwoners gebly wat bestaan het uit hordes armgatte en slegs 'n handjievol stinkrykes. Want of dit nou Pelgrimsrus of Arrowtown is, dis mos maar slegs vir enkelinge bestem om die rykdom van goud te smaak.
William Fox, 'n prospekteerder, was die eerste om goud hier te vind en daar word vertel dat diegene wat hom gevolg het binne enkele weke 200 pond goud in die Arrow Gorge-omgewing gevind het.
Aanvanklik het die dorp Fox geheet, maar is mettertyd herdoop tot Arrowtown, want die rivier wat hier verbyvloei se aansluiting met die Bush Creek herinner aan die vorm van 'n spies se kop.
Die woord oor ryk goudvondste in die 1860's het uiteraard soos 'n veldbrand versprei, fortuinsoekers het hulle hierheen gehaas, en nedersettings het letterlik soos paddastoele opgeskiet.
Maar die neerslae by plekkies soos Macetown, Skippers en Bullendale was veel slegter as by Arrowtown en binne enkele jare het dit gekwyn tot spookdorpies.
Die enigste lewe wat oorgebly het by baie van dié prospekteerplekke is goudmuseums wat wys hoe Nieu-Seeland se Byeboerwa-delwers toeka 'n bestaan probeer maak het.
En as hulle eendag op 'n reëndag wel die boerpot geslaan het, het die meeste van dié delwers (soos dit nou maar gaan) uitgespan by 'n drinkplek en daar hul swaarverdiende geldjies laat wegsyfer.
In Arrowtown was daar blykbaar op 'n stadium by die 30 kroeë.
Hoewel Arrowtown deesdae nie naastenby meer soveel drinkplekke het nie, is dit allermins 'n kwynende dorpie. Volgens 'n 1956-sensus het daar tóé 'n skrale 186 mense hier gewoon, maar sedertdien het die dorp net bly groei en groei. Tot so 'n mate dat daar tydens 'n 2001-sensus 1692-inwoners getel is.
Wat is die rede?
Iemand het eens opgemerk Pelgrimsrus lyk na 'n plek waar jy nog sal oorstap na jou buurvrou om melk te gaan leen - en dieselfde geld Arrowtown.
Tradisionele picket fences omring talle van die historiese houthuisies wat deesdae opgeraap word as naweekhuisies. 'n Voordeel is dat dié huisies meestal pragtig gerestoureer word, maar inwoners kla dat baie van dié kopers selde hier vertoef en dat Arrowtown se ekonomie weinig daarby baat.
Gelukkig is daar wetgewing wat bepaal dat opknappings en aanbouings aan streng vereistes moet voldoen, want anders was dié dorp waarskynlik lankal sy Victoriaanse sjarme kwyt. (As daar meer sulke wetgewing in Suid-Afrika was, sou ons argitektoniese erfenis veel ryker gewees het, of hoe?)
Die meeste besoekers aan Arrowtown kom nie veel verder as die Victoriaanse hoofstraat met sy snuisterywinkeltjies, restaurante, galerye, en popmooie huisies nie, maar as jy die tyd het sal dit loon om ook die agterstraatjies te bewandel, want dié mooi hou net aan en aan.
Dis dus g'n wonder dat die Nieu-Seelandse Lonely Planet-reisgids skryf: "Arrowtown herinner sterk aan 'n filmstel".
As jy ooit die kans het om hier 'n draai te maak is dit wys om dit te doen in die herfs. Tussen April-Mei is dié geweste se bome 'n fees vir die oog en sou jy jou kon misgis dat jy in New Engeland is.
Arrowtown se volgende Herfsfees vind plaas tussen 17 en 26 April 2009. Vir meer inligting kyk by http://www.arrowtownautumnfestival.org.nz/.


HOE KOM EK DAAR?
Arrowtown lê op die oewer van die Arrowrivier sowat 5 km vanaf State Highway 6 in Otago. Daar is ook 'n direkte paaie na Queenstown, een van die Suid-Eiland se grootste dorpe, via die Shotover Gorge (20 km) en 'n derde pad via Lake Hayes. Queenstown het 'n lughawe veel groter as Bloemfontein s'n en daar is gereelde vlugte na onder meer Wellington en Auckland.