Tuesday, December 4, 2012

Dié kerke is ware Gibraltars

- Sandsteenkerkgeboue waak oor Vrystaatse dorpe

JENS FRIIS het ‘n draai gery deur die Oos- en Suid-Vrystaat en bied hier ‘n blik op van die besonderse voorbeelde van sandsteenkerkgeboue in dié geweste.

WINBURG: M.T. Steyn, president van die Oranje-Vrystaat, het die hoeksteen van dié kerk in Januarie 1899 gelê, maar spoedig sou die Anglo-Boereoorlog uitbreek en die onvoltooide kerk is deur die Britte as hospitaal gebruik. Bouwerk is hervat ná die vredesluiting in 1902 en dit kon uiteindelik ingewy word op 18 Maart 1904. Die indrukwekkende neogotiese sandsteen kerk is ontwerp deur die argitekte JH & AE Till en opgerig deur die bouers Rundle, Rowe & Marshall.

KESTELL: Die NG kerk op Kestell is vir my die imposantste sandsteenkerk in die Vrystaat. Dit is dan ook die tweede grootste kerk van dié soort in die Vrystaat, slegs dié op Warden is groter, aldus Vrystaatse Argitektuur deur PJ Nienaber, JD Smit en SM Botes.
“’n Halfmaanvormige trap voer na ‘n portiek met Ioniese sandsteensuile. Dit vorm ‘n visuele basis vir die agtkantige toring daaragter. Die suile en portiek toon sterk ooreenkomste met die klassieke boustyl terwyl die ingange en toringopeninge Romaans is.”
Die hoeksteen van die kerk wat ontwerp is deur Gerard Moerdijk is deur dominee E.J. Smit, die eerste leraar, gelê in 1926. Twee jaar later is dit ingewy en die boukoste was 18 000 pond (sowat R200 000 – minder as wat die meeste motors deesdae kos!).
Daar is destyds in Die Volksblad só oor dié kerk geskryf: “(Die kerk is) ‘n ware Gibraltar wat oor die dorp en gemeenskap in die rustige berlandskap van die Oos-Vrystaat waak.”

EXCELSIOR: Die dorp is in 1910 uitgele op die plase Excelsior en Sunlight omdat boere moeg was vir die lang afstand tussen Winburg en Ladybrand. Die NG kerk is in 1925 gebou en dus nog nie eens ’n eeu oud nie. Excelsior, 55 km van Winburg, het in 1911 dorpstatus gekry en sy naam beteken in Latyn “meer verhewe/hoër”, volgens PE Raper se Dictionary of Southern African Place Names.

ROSENDAL: Soos baie ander plekke langs die trekroete het Rosendal sy naam te danke aan die Voortrekkers. Die dorp is in 1911 aangelê, maar reeds op 18 Oktober 1837 het die Voortrekkerprediker Erasmus Smit dit aangedui as Roderozendal of Bloemendal.
Hy skryf in sy dagboek dat van die trekkers wild gaan skiet het en pragtige blomme uit 'n ``bloemrijk oord'' saamgebring het ``vele door onze ogen nog nooit geziene bloemen, . . . zodat ik proponeerde de plaats, waar we nu met's Gouverneurskamp gekampeerd liggen, Bloemendal of Roderozendal te noemen; overwegende de uitnemend grote rozenrode bloemen de hier in grote menigte gevonden worden: Men behoeft nie eens naar't veld uit te gaan, om de bloemen te zoeken; maar de aangename geur der bloemen wandelt of komt ons hier in `t leger als vanzelf te gemoet.''
En dis in dié blomrykeoord waar daar ook ‘n pragtige sandsteenkerk opgerig is. Maar anders as in Europa is die kerk hier nie omring met huise nie. Nee, in Rosendal - soos menige Hoëveldse dorpie - is die wonings ver van mekaar. Erwe lê oop. Die verwagte ontwikkeling het nooit gekom nie.
Voor dié sandsteen gebou staan 'n gedenkteken met die inskripsie "Uit Afrikaner-rou is gebore Afrikanter-trou."

ROUXVILLE: Die sandsteengebou met neogotiese eienskappe is ontwerp deur Richard Wocke. Die hoeksteen van die kerk, ‘n nasionale gedenkwaardigheid, is in 1879 gelê en ná twee jaar was die bouwerk voltooi. Die veranderde toring is in 1924 opgerig, volgens Historic Sites of South Africa deur Deirdré Richardston. Rouxville is in 1864 gestig op die plaas Zuurbult en genoem na dominee Pieter Roux, leraar van die NG kerk op Smithfield van 1853 tot 1874.

WEPENER: Die gunstiger toestande in die Vrystaat ná 1870 het geleidelik ook in die kerkbou weerspieël. Die imposantste gebou op Wepener, soos in vele ander plattelandse dorpies, is uiteraard die NG kerk. Dis uit sandsteen in 1882 gebou. Wepener, naby die Lesotho-grens, het tot stand gekom om as ‘n bufferdorp te dien teen die Basothos. Dit het in 1904 munisipale status gekry en is genoem na Lourens Jacobus (Louw) Wepener wat in 1865 omgekom het tydens ‘n geveg met die Basothos.

Thursday, August 9, 2012

Lemoenfontein: Van sanatorium tot herberg

JENS FRIIS het oornag by 'n gasteplaas digby Beaufort-Wes.

"De Grote Karoo, uitgestrekte en zonder genade is een uniek Zuid-Afrikaans landschap," lees ek in Zuid-Afrika (Capitool Reisgidsen).

'n Nederlandse gas het waarskynlik dié boek vergeet in die kamer waar ons slaap op 'n gasteplaas, 'n klipgooi van Beaufort-Wes.

Lemoenfontein, anders as die Karoo, sou ek nie as "uniek" beskryf nie, maar dat dit wel 'n "Suid-Afrikaanse ervaring bied", sou ek mee akkoord gaan.

In my Vraag-en-Antwoord-kolom in Naweek+ is 'n algemene vraag wat ontvang word: "Waar kan ons oorslaap langs die N1?"

So toe dit so kom dat ons hierlangs ry, dog ek dat ek Lemoenfontein (ja, dis 'n pragtige naam!) beproef, want dié 4-ster-instelling word meestal hoog aangeskryf.

As jy met die N1 van Drie Susters ry, lê Beaufort-Wes se dorpsdam wat lank leeg was links en reg oorkant draai die De Jagerspas uit na Lemoenfontein.

Van die uitdraai is die opstal teen die Nuweveldberge reeds sigbaar. Ja, anders as wat mens verwag is dié plaashuis nie op nóg 'n vlakte nie, maar het jy van daar 'n panoramiese blik op eindelose myle veld wat slegs onderbreek word deur die "hoofstad van die Groot Karoo".

'n Victoriaanse Engelsman het in die 1850's besluit om híér huis te bou, want 'n fontein ontspring in 'n klofie agter die opstal. Só standhoudend is die oog dat daar volop water was toe Beaufort-Wes enkele maande gelede een van die ergste droogtes nog beleef het.

Weinig is bekend van die oorspronklike eienaar, want die museum in Beaufort-Wes het eens afgebrand, maar dis wel bekend dat hy een keer per jaar van sy vriende uit Engeland en Skotland genooi het om hier te kom jag en die beste te geniet van dié geweste.

In latere jare sou die tamaaie plaashuis dien as 'n sanatorium vir tuberkulose-lyers, want droë lug is bevorderlik om dié siekte te beveg. Daarna was dit 'n skaapplaas en nou is dit 'n herberg vir besoekers - byna soos in die begindae.

Die oorspronklike gebou met sy dik mure, hoë plafonne en hout vloere het goed behoue gebly, maar moderne byvoegings sluit in plafonwaaiers, eie ingange vir elke kamer en en suite-badkamers.

Die binnehowe word omsoom deur koel stoepe voor die kamers. Bougainvilleas tuimel oor die witgekalkte mure, terwyl spuitfonteintjies bydra tot die rus en vrede op Lemoenfontein.

Somers kan jy die hitte afspoel in 'n swembad op die plaaswerf of jy kan gaan loer hoe lyk die kameelperde, sebras en elande. By die Karoo- Nasionale Park, net aan die anderkant van die dorp, kan jy ook gaan diere kyk.

Beaufort-Wes is naby genoeg dat jy daar kan eet, maar beide die driegang-aandete en die ontbyt op Lemoenfontein is sterk aan te beveel. In die somer word dit op die groot veranda voorgesit en van hier kan jy saans kyk hoe glip 'n onophoudelike stroom motors deur Beaufort-Wes.

SOU JY WOU GAAN
* Lemoenfontein se groot afdraaibord kan jy nie mis nie. Dit is langs die bekende dorpsdam by Beaufort-Wes. Van hier tot op die plaas is dit seker so 4 km waarvan die grootste deel met 'n grondpaadjie.
* Bel Lemoenfontein by 023-415-2847, skryf aan lemoen@mweb.co.za of kyk by www.lemoenfontein.co.za
* Die rekening vir ons 2 het só gelyk:
R 790: Kamer (R395 x 2, maar in hoe seisoen kan dit tot R575 p.p. kos)
R 150: Ontbyt
R 300: Aandete
R 269: Drinkgoed
R 54: Toebroodjies met aankoms
R 192: Belasting
R1563: TOTAAL

Friday, August 3, 2012

Halfway house between Gauteng and Cape Town = Groenhuis, Philippolis

Op die voetspore van 'n onbesonge skrywer

Die skrywer PH Nortjé is onlangs oorlede. JENS FRIIS het op sy voetspore gaan stap in die Baviaanskloof waar Nortjé eens gewoon het. “Ek is gebore in die tyd toe moeders nog nie verwagtend ¬geword het nie en ’n engeltjie die baba uit die hemel aarde toe ¬gebring het,” lui die aanvangsin van Korsies van growwebrood, PH Nortje se biografiese ¬vertelling. En 91 jaar ná dié “aankoms” op aarde het dié skrywer onlangs die aardse met die ewige verwissel. Sy laaste jare het hy deurgebring in ‘n aftree-oord op die Strand. En dis van hier waar hy en sy drie seuns ‘n herinneringstog na sy jeugland aangepak het in 2000. Dié nostalgiese terugreis na die familieplaas in die Baviaanskloof anderkant Willowmore het gelei tot Volstruise, met wie gaan jy trou? – ‘n móét as jy ‘n tog ná die onherbergsame vallei aanpak, soos ek onlangs. Van die Strand tot in die Kloof en eindelik tuis op Ouma Gerty se verlate plaaswerf het die 80-jarige Nortjé (saam met sy seuns) gereis “met ‘n laaste rustelose verlange soos ‘n ‘kriewel’ in sy hart”, om by Marina le Roux op oulitnet.co.za te leen. En in die skrywer se woorde self: “Of ek weer in my leeftyd hier sal kom, weet ek nie. Dit is onwaarskynlik. En daarom het ek nou wat my betref, finaal kom afskeid neem. Die herinneringe sal ten minste altyd by my bly; dit kan niemand van my wegneem nie.” Dis in die hoofslaapkamer van sy ouers se opstal op Klipfontein waar Nortjé op 20 Oktober 1920 gebore is. Hy was die jongste van vier kinders en die tweede kleinseun van Petrus Hendrik Smith – ‘n Britse Settelaar. Hy word Peter Henry gedoop omdat dit glo sagter op die oor is vir só ‘n klein dingetjie. Maar die voorletters PH bly. Sy geboortehuis staan steeds. As jy van Willowmore se kant deur die Winterhoek- en Kougaberge ry is dit regs van die pad by Studtis. Die veranda en pilare is daar. Ook die klipmuur wat dit omring. Maar die groot huis is jammerlik vervalle. ‘n Muur is nat van ‘n dak wat lek. Die inwoners het glo vuurgemaak met van die plafonplanke. “Dis ‘n tragedie,” sê ‘n boer. “As dit nóú gered word, kan dit nog ‘n lieflike gastehuis word. Dis goed geleë hier langs die pad.” Só het die familiebegraafplaas en die ou verwaarloosde woning Nortjé ontstel dat hy skryf: “Maar wanneer die woonhuis, die veilige hawe van geslagte in die familie, stuk-stuk verval totdat daar nog net ’n bouval oorbly, is dit amper roerender as die dood.” Maar eens was dit anders. “Geld was hier nooit. Maar aan geborgenheid en liefde en gasvryheid was daar nooit ’n gebrek nie”, verduidelik Nortje aan sy seuns. In sy kinderdae, byna ‘n eeu gelede, was dié ‘n geïsoleerde boeregemeenskap - ‘n plek waar gelééf is deur oorvloed én droogtes. Sulke lief en leed in ‘n plaasgemeenskap ontruk hy dan ook aan die vergetelheid en herskep dit in boeke soos Voetpad se kloof, Die Groen ghoen en Die Wildedruif val. Laasgenoemde vertel getrou van die tragiese gebeure van die nag van 5 Mei 1916. ‘n Vloed, soos nog nooit tevore, het die Klowers toe getref. Maar sedertdien het daar baie water in die see geloop. En Nortjé, onder meer kontreiskrywer, het genadiglik baie hiervan geboekstaaf. Kort ná Nortjé se dood onlangs was hordes mense in die Baviaanskloof vasgekeer deur vloedwater in ysige weer. En só het die geskiedenis van Die wildedruif val, homself byna herhaal. SOU JY GAAN * Hou die weer (www.weathersa.co.za) fyn dop as jy ‘n rit na die Baviaanskloof beplan. Reën en sneeu is swerknaters wat jou maklik hier kan vaskeer. * Daar is net één grondpad deur die Kloof. Van Willowmore tot by Nortjé se grootwordhuis by Studtis kan jy met ‘n motor aanpak. Maar as jy deur die hele kloof wil ry het jy ‘n bakkie of ‘n 4x4-nodig. Die pad se toestand hang baie af of dit onlangs gespoel het. * Daar is deesdae meer blyplek hier as wat daar toeriste is. Gasteplase gedy. Ek het oorgebly by die Sederkloof Lodge (www.sederkloof.co.za). Meer hieroor in ‘n volgende uitgawe van Naweek+.

Monday, July 23, 2012

Hotel met 'n uitsig

JENS FRIIS het oorgebly in 'n hotel met een van die allerbeste uitsigte langs die Tuinroete. As jy soek na 'n besonderse plek om jou geliefde (of jouself) te bederf, verloof te raak of vir wittebrood te gaan, is die Views Boutique Hotel in Wildernis hoog op my lysie. Hier op 'n enorme duin is dié eksklusiewe vyfster boetiekhotel nie te lank gelede staangemaak. Die pasklaar naam sê alles: dié luukse kleiner hotel (Boutique Hotel) het voorwaar 'n panoramiese uitsig (View). Só hoog troon dit bokant die strand uit dat dit waarlikwaar voel of jy bo-op die waters van die Indiese Oseaan dryf. In die ooste voer die kuslyn jou oog so ver as wat die oog kan sien in die rigting van Knysna, suid verdwyn die see in Antarktika se rigting, oos sien jy drie of vier huisies uitsteek van Victoriabaai en agter jou waak die Outentiekwa-berge. Ja, dis 'n area ryk aan skoonheid en dinge om te doen, maar dié is só 'n besonderse hotel dat jy waarskynlik nooit sy deure sal wil verlaat nie. Views Boutiquel Hotel verlei jou om van die gewone wêreld te vergeet sodat jy al te geneë is om weinig te wil doen in 'n omgewing waar alles byderhand is. Só is die ruim kamers - in blou, wit en beige - voorsien van ekstras soos 'n espresso-masjien, reuse platskerm-TV, multi-mediapseler en iPod-koppelings. Hortjies skei die badkamer van die slaapkamer, maar dié kan jy ooptrek en só 'n kollosale vertrek skep. Slegs 'n ekstra-grootte ovaalbad verdeel dan dié twee ruimtes. Daar is nie ingeboet op plek om soveel hotelkamers moontlik te kon indruk nie. Ruimte is byvoorbeeld gelaat vir 'n groot dubbelstort en twéé wasbakke. Winters verdryf verhitte handdoekrelings en ondervloerse verhitting die hoendervleis as jy uit die stort of bad klim. Verlaat jy jou spogkamer wag 'n verrassing in die glashysbak. Dié ry heen en weer verby 'n spiraal nagemaakte vissies wat in sirkels "swem". Jy sou sweerlik kon dink jy's in 'n duikboot! Die allerlekkerste lekker vir my was om op dié hotel se dakdek in die son te lê, my tone te tel, of ver verby my voete te kyk na die waters van die Indiese Oseaan dóér onder. Laat-middag sou ons dieselfde doen op ons kamerbalkon wat suid én wes front. Jy kan dus kyk hoe die son sterf agter die heuwels wat Victoriabaai omring voordat jy gaan aansit vir 'n liplekker maaltyd. Maar die hotel bied handevol meer waaronder die Views Spa waar jy onder meer in 'n soutbad kan dryf of kan gaan sweet in die volledig-toerguste gim. Daar is ook 'n twaalf-sitplek mediasaal en 'n kamer met Wii-speletjies. Weens die hoë ligging van die hotel reg langs die strand en see, trek die wind goed hier. Dis daarom gewild onder valskermswewers en vlieërbranderplankryers. Wildernis is in die hart van die Tuinroete en gevolglik is bergfietsroetes tot woudstaptogte net 'n klipgooi ver. Oorweeg dié hotel beslis as jy weer in dié geweste kom - jy sal verkwik weggaan. >>>Aparte blokkie, asb. SOU JY WOU GAAN * Views Boutique Hotel & Spa in Wildernis, is 20 minute vanaf die George-lughawe. * Buite-seisoen (1 Mei tot 30 September) kos 'n dubbelkamer met 'n see-uitsig vanaf R1600. Daar is gereeld spesiale aanbiedings waar jy 'n ekstra nag verniet kry as jy 'n paar nagte bly of komplimentêre spa-behandelings op die koop toe. * As jy by dié vyfster boetiekhotel wil bespreek, bel 044-877-8000 of skryf aan info@viewshotel.co.za of reservations@viewshotel.co.za * Vir meer inligting loer by www.viewshotel.co.za of www.mantiscollection.com.

Monday, July 16, 2012

Groenhuis Guesthouse / Accommodation Philippolis

Noord-Kaapse plaas het ryk geskiedenis

- Jens Friis Naby die Magersfontein-slagveld lê 'n plaas met 'n besondere ryk geskiedenis. Hoewel dié plaas naby die grens van die Noord-Kaap en Vrystaat is, herinner die Kaaps-Hollandse opstal sterk aan die Boland - waar sy eertydse eienaars dan ook vandaan kom. Nes die woonhuis is die perdestalle sorgsaam gerestoureer en met antieke meubels versier. Dié stalle is gebruik vir die teel van Clydesdale-perde wat aan delwers verkoop is om swaar vragte diamantgrond uit die oop myn in Kimberley te verwyder. Luidens 'n inligtingstuk is "Langberg op 7 November 1890 deur die Goewerneur van Haar Majesteit Koningin Victoria, Koningin van Groot Brittanje en Ierland, ingevolge 'n huurpagstelsel teen 9 pond en 5 sjeilings per jaar aan Pieter Johannes Marais verhuur en uiteindelik teen 'n onbekende bedrag verkoop." Destyds was dit dalk baie, maar om 'n plaas van 7 929 hektaar (9 255 morg) vir R120 per jaar te huur, sou deesdae kleingeld wees. Pieter, of "Lang Piet" Marais was die oudste van die Marais-broers. Jannie die jongste was destyds die eienaar van die plaas Coetzenburg waarop die Universiteit van Stellenbosch vandag staan. (Dink net hoeveel is dié lap aarde deesdae werd!) Piet, Jannie en hul ander twee broers, Abraham en Christiaan het in 1870 van Stellenbosch vertrek om hul geluk te beproef op die Vaalrivier-delwerye. Maar nuus oor groot, blink klippies by Kimberley het hulle laat besluit om eerder hierheen te skuif. Die Marais-broers se pad in Kimberley was besaai met diamante. Danksy dié ongekende voorspoed koop die Marais-broers heelwat plase op waaronder Langberg. Hier sou Piet Marais met sy Clydesdale-perde boer en ook 'n allemintige 5 000 volstruise. In 1902, die jaar wat die Anglo-Boereoorlog tot 'n einde kom, koop Charles Niehaus van Tulbagh dié plaas. Sy skaapkudde van 6 000 loop egter só erg deur onder jakkalse dat hy van die plaas moet afstand doen. En só beland die plaas in 1943 in die hande van Tienie Mynhardt wat dit koop vir 25 000 pond (sowat R328 000). Sy dogter Hannah en haar man Polla Neethling boer vanaf 1948 op Langberg. En in 1982 sit Tienie Neethling en sy vrou Maritha die boerdery op Langberg voort en boer met Bonsmara-beeste, wild en olywe. Tien jaar later begin Tienie en sy personeel met restourasiewerk aan die ou perdestalle en plaasskool en voltooi dié projek in 1995 waarna die gasteplaas in gebruik geneem word. Die plaasskooltjie het tussen 1890 en 1915 as skool gedien. Hierna was dit 'n melkkamer en toe 'n kroeg. Dié Tiermelkkamer roep dorstiges om halfsewe saans wanneer die ou skoolklok oor die ysterklipkoppies van die Noord-Kaap beier.

Tuesday, April 10, 2012

Groenhuis Gastehuis, Philippolis, Karoo, Suid-Vrystaat, Suid-Afrika: www.philippolis.co.za

Het jy dit van Kanada geweet?

Almal weet Kanada is ‘n enorme land waar yshokkie gewild is, dit wemel van esodrings (maple trees) en dat die indrukwekkende Niagara-waterval op sy grens met Amerika is. JENS FRIIS wat daar gewoon het, deel egter ook ‘n paar onbekender feite.

Stap dwarsoor land 'n Voetslaanroete van 10 keer die afstand tussen Kaapstad en Johannesburg strek oor Kanada.
Die Trans Canada Trail, waarby dié land se landbou in 'n groot mate baat vind, is op 16 000 km die langste in sy soort ter wêreld.
Die roete loop langs bestaande staproetes, deur federale of provinsiale parke, langs ongebruikte treinspore en oor private grond.
Waar dit oor plase loop, is reg van weg met die private grondeienaars onderhandel.
Dit is 'n gemeenskapsprojek wat deur al die belanghebbendes in stand gehou sal word. Dit sluit in boere, plaaslike organisasies en provinsiale en nasionale owerhede.
Dit bevorder onder meer ekotoerisme en bewaring.
Belanghebbendes glo dit sal plaaslike ekonomieë stimuleer deurdat gastehuise daarby sal baat vind en eiendomswaardes sal styg.
Reeds in 1992, toe Kanada sy 125ste bestaansjaar as 'n verenigde volk gevier het, is besluit om die roete tot stand te bring. Dit is dus vanjaar 20 jaar oud.
Dit strek verby al die vernaamste Kanadese stede en verbind die Stille, Atlantiese en Arktiese Oseane.
Vir 75% van alle Kanadese kos dit net 'n rit van 20 minute per motor om die naaste punt op die roete te bereik.
Vir die avonturier bied die roete kanovaarte op die grootse Mackenzie-rivier in die noorde, perdry, ski en fietsry.
Meer besonderhede is te vind by www.tctrail.ca en www.walkcanada.com.

Anglo-Boereoorlog-monumentIn Toronto pryk ‘n reuse oorlogsmonument wat Kanada se deelname aan die Anglo-Boereoorlog gedenk. Sowat 270 Kanadese soldate het tydens die Anglo-Boereoorlog van 1899 tot 1902 in Suid-Afrika omgekom.
Die monument was by sy voltooiing destyds die grootste openbare monument in Toronto. Dit is steeds een van die grootste monumente in dié stad wat onder sy inwoners duisende gewese Suid-Afrikaners tel.
‘n Rede vir die grootsheid daarvan is waarskynlik dat dit Kanada se eerste deelname aan 'n oorlog in die buiteland gedenk. Dit bestaan uit onder meer drie bronsbeelde. 'n Vrouefiguur beeld Moeder Kanada uit en twee soldate die infanterie-regimente wat in Suid-Afrika geveg het. Bo-op 'n graniet-obelisk van 27,4 m is 'n vredesengel met gespreide vlerke en arms wat na die hemel reik.
Die monument is die eerste keer in 1910 luisterryk onthul, maar dis twee keer afgebreek en heropgerig - eers weens die bou van 'n moltreinstasie en later weens die verbreding van University Avenue.
Dit staan nou waar University Avenue en Queen Street West kruis.
Detail aan die beelde, soos die oë en naeltjies, was vir jare onder 'n groen roeslaag bedek. Besoedeling, reën en voëlmis het hul merk op die monument gelaat in die afgelope eeu. ‘n Dekade gelede is dit sorgsaam gerestoureer en lyk dit nou weer na die oorspronklike Jakob.
Walter Allward was die skepper van die monument. Hy het later internasionale erkenning gekry as die argitek van die massiewe monument ter herdenking aan die Eerste Wêreldoorlog wat by Vimy Ridge in Frankryk opgerig is.

Wyn gemaakDie Okanagan-vallei in Brits-Colombië en die Niagara-skiereiland in Ontario is nie alombekend vir sy wyne nie. Tog bied dit 'n wye verskeidenheid wyn wat gekenmerk word deur 'n unieke karakter danksy die gebied se topografie en koel klimaat.
Veral yswyn kenmerk die Kanadese wynbedryf. Om dié seldsame wyne te maak word bevrore water onder druk uit die druiwe onttrek. Dit maak vrugtegeure en suur gekonsentreerd en die volume minder. Gevolglik is yswyne duur.
Die geografie van die Niagara-skiereiland word gekenmerk deur 'n 50 m hoë rif. Dit beskerm die wingerde teen die hange teen winde van die Ontariomeer, maar verskaf ook voortdurend warmer lug in die winter en koeler lug in die somer.
Goeie rieslings en chardonnays word ook gebottel.
Die rypheid van veral die rooi druiwe word sterk beïnvloed deur reënval wat vanjaar hoog was.
Nagenoeg 10% van die Kanadese wyn word uitgevoer - hoofsaaklik na Japan en Amerika.

Nog interessanthede* Halifax aan die Kanadese ooskus is verder van Vancouver aan die weskus as Londen.
* Kanada is in tien provinsies en ses tydsones verdeel.
* Net Rusland is groter as dié land.
* By verre die meeste Kanadese woon binne 320 km van die Amerikaanse grens. Die res van die enorme land is yl bevolk.
* Soos die Britte uitwyk na hul ``country manors'' of ``seaside digs'', die Switsers na hul bergvillas of chalets en die Amerikaners na ``ranches'', hou die Kanadese daarvan om na hul ``country cottages'' te gaan wanneer lente in die lug is.
* Kanada se enorme waterreserwes het gelei tot die bou van hidro-elektriese aanlegte wat vandag die nasie een van die wêreld se voorste produsente van hidro-elektriese krag maak. Varswatermere beslaan 'n 13de van Kanada se oppervlakte. Hieronder tel dele van die vier Groot Mere op die grens met die Verenigde State van Amerika in die suide.
* Suid-Afrika is nege keer kleiner as Kanada, maar het nogtans meer inwoners.
* Die meeste van die duisende Suid-Afrikaners wat hierheen geëmmigreer het, woon in Vancouver of Toronto, die grootste Engelssprekende stede.
* Ondanks die feit dat Suid-Afrika weer deel van die Statebond is, is paspoort en visum steeds nodig om Kanada te besoek.

Thursday, March 29, 2012

Tuesday, March 27, 2012

Oude Kraal

De Oude Kraal, 30 km suid van Bloemfontein digby die Tierpoort, is vir jare reeds ‘n instelling vir kieskeurige reisigers langs die N1 en Bloemfonteiners wat uit die Vrystaatse hoofstad wil wegkom, maar nie ver wil ry nie.
Dié gasteplaas van die Lombard-familie is al telkemaal aangewys as een van die toprestaurante in die land (vyfgang-aandetes kos R295) en in die rustige tuin is daar 14 kamers (vanaf R545 per persoon wat deel) wat spog met met ‘n vierstergradering.
Een van die beste plekke vir ‘n spesiale ete of partytjie is die kelder onder die restaurant. HIer word ook ‘n wye verskeidenheid van Suid-Afrika se beste wyne geberg.
Die plaas het in die jare toet bekend gestaan as Wilhelmshöhe en was deel van die plaas Bruidegomspruit wat aan die Griekwas behoort het.
’n Sendeling genaamd Friedrich Wilhelm Salzman het Bruidegomspruit by Johannes Witvoet gekoop.
Marie  is  die  sesde generasie  wat op hierdie plaas van 2 400 ha boer en hul kinders sit dié tradisie voort.
Die Lomards het die ou plaashuis, wat in 1885 gebou is, gerestoureer en dit as ’n gasteplaas ingerig.
Die naam De Oude Kraal verwys na die ou klipkrale wat deur Salzman gebou is en na die murasie, wat hier deur die Khoi gebou is.
Min sou die huidige Lombards se voorsate kon dink dat toeriste van die wêreldoor eendag hier sou aansit by keurig gedekte tafels, slaap in sagte beddens en die moegheid uitsweet van ‘n dagreis in die plaaslike spa.
* www.deoudekraal.com

Halfaampieskraal


Gaan span (jou osse) uit op Halfaampieskraal van Jan-Georg Solms en Cobus Geldenhuys. Soos hul graag hier sê: “Dis die perfekte plek om niks te doen.”
Dié plaas tussen die graanlande van die Suidwes-Kaap duskant Napier spog met ‘n karaktervolle opstal en wonderlike gasteverblyf.
Die 250-jaaroue stalle en skuur is in gastekamers en ‘n onthaalplek omskep. Gaste kan in ontspanne glansrykheid op die plaas vertoef, terwyl ‘n produktiewe boerdery met koring, skap een ganse voortgaan.
Aandete, ontbyt en slaapplek kos R900 vir volwassenes en R500 vir kinders. En as jy op jou eie wil gaan kos dit steeds R900 – niks meer omdat jy ‘n alleenloper is nie.
Troues en funksies word in die Kubaans-geïnspireerde Club Havana (voorheen die skuur en stalle) aangebied.
En as daar hier feesgevier word, word ʼn rooi ster op die plaas se naambord geplaas sodat die bure weet wat aangaan.
Dié Overbergse plaas het skrywer Maia du Plessis en fotograaf Simon Scarboro só beïndruk dat hul die boek “Halfaampieskraal vier fees” die lig laat sien het. Dit bestaan uit resepte vir Cobus se heerlike disse en foto’s van Jan-Georg se binneshuisversiering.
* www.kraal.biz

Thursday, February 23, 2012

Spaar so in Rome

Die redes vir besoeke aan Rome is uiteenlopend, maar die gemene deler bly: Aan die skoonheid, kuns en beskawing bly almal hul vergaap. Dié volgende dinge gaan jou boonop nie ‘n sent kos nie, skryf JENS FRIIS.

VATIKAANSTAD: DIE kleine Vatikaanstad kan spog met vele internasionale rekords. Benewens dat dit die wêreld se kleinste onafhanklike staat en hoofstad is, is dit ook die enigste land wat heeltemal binne in 'n stad (Rome) lê. Die webblad, www.vatican.va is propvol feite. Elke laaste Sondag van die maand word geen toegang by die Vatikaan-museums in Rome gevra nie. In die Ewige Stad is dit ongelukkig wyd bekend en daarom is die bekendste museums tot oorlopens toe vol. Nietemin is die pasella-toegangsdag 'n ideale geleentheid om van die minder gewilde versamelings te sien wat dikwels nie 'n tree vir die res hoef terug te staan nie. Sou jy die gewilde Nr. 64-bus na die Vatikaan neem, is dit raadsaam om jou beursie styf vas te hou. Die openbare bus wat van die Termini-stasie loop is ook bekend as die Pickpocket Express of Wallet Eater.

TUINE: National Geographic het verlede jaar die beste tien piekniekplekke ter wêreld aangewys. Buiten Kirstenbosch was die Villa Borghese-tuin in Rome ook op dié lys. Dis ‘n ideale plek om ‘n kombers oop te gooi as jy vooraf salami, olywe, brood en wyn aangeskaf het. Ongelukkig is toegang tot die Galleria Borghese (R90), ‘n galery nie verniet nie. Nog ‘n tuin wat die moeite werd is om te besoek is die Gianicolo Park, suid van die Vatikaan, wat pragtige uitsigte op Rome bied. En as daar kinders saam met jou is, moet jy hulle hierheen bring, want daar word elke dag ‘n paar keer marionet-vertonings hier gehou.

WIT NAG: Die tradisie van La Notte Bianca het helaas gesneuwel, maar die Italiaanse Toerismeraad het by navraag gesê dat dit vanjaar dalk weer mag herleef. Dit het behels dat galerye, teaters en museums vir ‘n enkele nag in mid-September oopgebly het van 20:00 tot 08:00 die volgende oggend. Die ligte is nooit gedoof tydens Notte Bianca oftewel Wit Nag nie. Rome mag dus dalk net weer vanjaar fees vier voordat die koue wintermaande kop uitsteek. Vervoer word dan vergemaklik deurdat die metro en treine heelnag verniet loop.

KERKE: Daar is meer as 900 kerke in Rome waarvan die meeste geen toegangsfooi vra nie. Sky Tours Rome bied halfuur toere deur die Basilika van die St. Petrus-kerk om 09:00 elke oggend (behalwe Sondae). Dit kos nie ‘n sent nie.

PANTHEON: My gunsteling gebou in Rome is die Pantheon. Dié kerk (wat nie toegang vra nie) bestaan uit twee duidelik onderskeibare dele: 'n buitenste stoepgedeelte (pronaos) met pilare en 'n reusagtige sirkelvormige vertrek met 'n allesoorheersende koepel. As jy in die koepel staan mag dit voel of jou sintuie jou kul. Hoe is dit moontlik dat 'n gemesselde koepel van steen reeds vir byna 2 000 jaar dóér bly hang? Michelangelo het tydens die Renaissance reeds die Pantheon beskryf as "nie 'n menslike nie, maar 'n hemelse ontwerp". Die kongresgebou in Buenos Aires en die Capitol in Washington is ook hiervolgens ontwerp. Die radius van die halfronde koepel is dieselfde as die hoogte van die silinderagtige gebou. Teoreties sou dit beteken dat 'n sirkel wat horisontaal die hele gebou vul, ook vertikaal gedraai sou kon word en steeds volmaak pas. Hierdeur word volmaakte harmonieuse proporsie aan die gebou verleen. Hierdie koepel is die grootste in sy soort. Dit is selfs groter as dié van die katedraal in Florence of St. Paul in Londen. Om te verhinder dat die Pantheon se uitgespande gewelf intuimel, is swaarder boumateriaal in die basis gebruik as bo. As jy in die somer 19:00 hier is, kan jy ‘n halfuurlange, pasella toer van Angel Tours meemaak.

SPANISH STEPS: Dié indrukwekkende trappe, genoem na die nabygeleë Spaanse ambassade, bied dag en nag sitplek vir wie ookal hul bene wil laat rus. Aan die bokant is die Trinita dei Monti-kerk langs die Piazza di Spagna en by die onderste trap sal jy die Barcaccia-fontein vind wat die middelpunt is van die Piazza di Spagna.

MUSEUMS: Die meeste galerye en museums vra toegangsgeld. Uitsonderings is die Museum vir die Italiaanse Munt met sy meer as 20 000 gesogte medaljes en munte, die Historiese Museum oor die Bevryding van Rome, en die galery by die Nasionale Akademie van San Luca met werke deur onder meer Rafael.

TREVI-FONTEIN: Nog voordat jy dié wêreldbekende fontein gaan sien, sal jy die vallende water reeds hoor. Om dit te sien, gaan jou niks kos nie – maar jy mag dalk soos miljoene voor jou iets wil wens en ‘n munt in die water laat plons. As jy ‘n geldstuk oor jou skouer gooi tot in die fontein is dit blykbaar ‘n waarborg dat jy sal terugkeer na die Ewige Stad.

WERD OM TE WEETOm jou ‘n idee te gee hoeveel die rand in euros jou sal kan laat koop in Rome, die volgende as riglyne:
* Vervoer: ‘n Basiese kaartjie vir ‘n stadstrein, trem of metro kos 1 euro (sowat R11). Dit is geldig vir 75 minute vandat dit die eerste keer gestempel is.
* Verblyf: ‘n Nag in die Hotel Campo de’Fiori (hotelcampodefiori.com) kos sowat r1500 (goeie drie-ster; dubbelkamer).
* Te drinke: ‘n Espresso (tafel by ‘n café) sal jou R20 kos, maar in ‘n gewilde toeriste-area kan dit R60 of meer kos. ‘n Groot glas bier sal jou sowat R50 uit die sak jaag.
* Te ete: Italië is bekend vir sy pizzas, maar daar is baie minder goed op as elders in die wêreld. Hulle sê ons pizzas is “soutterte”. ‘n Basiese pizza margeritha kos R90. ‘n Tweegang middagete vir twee sonder wyn in ‘n goeie restaurant kos sowat R500.

Thursday, February 16, 2012


'n TREFFER: Stuur 'n poskaart of nog beter 'n brief vanaf oorsee en plak 'n mooi posseël daarop. Dis veel lekkerder vir familie en vriende om te ontvang as 'n epos of SMS. Dié posseël is verlede jaar in Switserland uitgegee ter steun van die Wêreldomgewingsfonds.






AFSLAG BY PARKE: Bespreek by www.sanparks.org vir verblyf tussen 25 November en 7 Desember en kry 'n allemintige 40% afslag. Die aanbod geld onder meer by die Augrabies-ruskamp, Golden Gate Hotel, Twee Rivieren in Kgalagadi, Pretoriuskop in die Krugerwildtuin, die Bontle-kampeerarea in die Marakele Nasionale Park en die Lilydale-ruskamp in die Mokala Nasionale Park.

'N EERSTE: Die Groen-Kalahari-kanomarathon (www.gkcm.co.za) word vir die eerste keer aangebied en vind plaas tussen 22 en 24 Maart. Op dag een gaan die roeiers 34 km van Upington af tot by Oranjerus roei. Dag twee spring by Ikaia op Keimoes weg en eindig 39 km verder by Die Mas op Kakamas. Dag drie is slegs 26 km lank en begin by Die Mas en eindig by Khamkirri by Augrabies.

WAARDE VIR GELD:
Suid-Afrika bied die sesde beste waarde as langafstand-bestemming vir Britse reisigers. Lande wat beter waarde bied is Sri Lanka, Thailand, Vietnam, Mexiko en Maleisië. Na Suid-Afrika volg Bali, Argentinië, die Dominikaanse Republiek en Kenia. Dié bestemmings is oor die algemeen ook van die beste waarde vir Suid-Afrikaners (hoewel ons vlugte daarheen verskil). Die Holiday Costs Barometer vergelyk die koste van 10 items waaronder 'n bottel bier, koppie koffie en 'n driegang maal vir twee met wyn. Suid-Afrika het veral goed gevaar met die driegang maal. In slegs Sri Lanka en Mexiko kan jy goedkoper eet.

Dit & Dat wat die moeite werd is


Jens Friis beveel hierdie dinge aan

WONDERSKOON: Forbes.com se lys van die mooiste stede is bekend. Kaapstad pronk ook onder die dosyn mooistes ter wêreld. Hulle is Parys, Vancouver, Sydney, Florence (foto), Venisië, Kaapstad, San Francisco, Chicago, New York, Londen, Cambridge en Tokyo.

IN EUROPA BEMARK: 'n Nuwe reistydskrif in Nederlands, maar uitsluitlik gerig op reise deur Suid-Afrika, sien later die maand die lig. "Mzanzi: Reismagazine over Zuid-Afrika" se skrywers bestaan uit Nederlanders wat hier aan die suidpunt van Afrika woon en die land goed ken. Barbara van den Broek sê die tydskrif sal in Nederland verkoop word, maar ook by afsetpunte in Suid-Afrika waar Nederlanders gereeld aandoen soos lughawens. Kyk by www.mzanzi.nl

UITSIG: Vir 'n breë blik op die Oranjerivier, gaan drink iets met sononder op die oewer van dié rivier by die Riverside Pub and Grill in Aliwal-Noord.

POTJIE SKAAK: Rhodes spog deesdae met 'n groot skaakbord in dié Oos-Kaapse bergdorpie se karavaanpark. Gaan maak 'n paar skuiwe.

NIE BESKORE: Die Suid-Afrikaanse Lugdiens sê hy gaan nie 'n Airbus A380-makrostalers (wat tot 800 passasiers kan dra) koop nie, want dit pas nie in by sy netwerkplanne in nie. Dis 'n ongelooflike ervaring om met dié reuse voël te vlieg. Op 'n Air France-vlug was ek bekommerd dat die enjins afgeskakel het kort ná opstyging, want dit vlieg feitlik geluidloos.

NUWE VLUG: Vandeesmaand brei 1time hul vlugte uit na Mombasa, Kenia se tweede grootste stad, met twee direkte vlugte vanaf OR Tambo na Mombasa Internasionale Lughawe. Hulle vlieg reeds na Zanzibar, Tanzanië en Zambië. Tussen 200 en 300 mense sal na verwagting weekliks na Mombasa vlieg.

Dit & Dat wat die moeite werd is


EET HIER: Eet by die Rooi Granaat (053-381-3040) in die hart van Loxton. Dié restaurantjie/tuisnywerheid is skuins oorkant die NG kerk in dié dorp. Skrywer Deon Meyer het 'n huis hier en kom saal gereeld af vanaf die Kaap. Jy kan by die Rooi Granaat ook van Meyer se boeke aanskaf. >>> ELRETHA, EK HEG 'N FOTO AAN.

EET OOK HIER: By Koekela in Bloemfontein kan jy aansit vir ontbyt en middagete op die stoep van 'n pragtige ou huis. Die boomryke tuin is gewild vir ooievaarstees en partytjies. Koekela is aan die oostepunt van Reidstraat, Westdene, naby waar dit 'n cul de sac maak.

KAN VAL: Die Big Ben-kloktoring in Londen hel aan sy bopunt met sowat 45 cm oor. Die bou van 'n ondergrondse parkeerterrein en nuwe moltreintonnels het tot onstabiele grond gelei. Daar moet nog besluit word hoe Brittanje se leunende toring van Pisa gered gaan word.

VIR JOU KOFFIE: Stop by die Karoo Deli (053-621-0453) in Victoria-Wes. Hulle verkoop tuisgemaakte anysbeskuit wat met die hand gebreek en dan uitgedroog word. Dit proe nes dié wat my ma altyd gemaak het. Nou het jy net 'n fles koffie nodig om 'n koppie te skink en jou beskuit daarin te doop as jy langs die ellelange paaie by 'n peperboom stop en na die stilte van die Karoo luister.

FEES DER FEESTE: Jy mag dit dalk oorweeg om te gaan kyk na die Olimpiese Spele (27 Julie tot 12 Augustus) of die Paralimpiese Spele (29 Augustus tot 9 September) in Londen. Maar alles gaan dan nóg meer ponde kos as gewoonlik. Die beste tyd om vanjaar ‘n feestelikheid mee te maak in Londen is op Sondag, 3 Junie. ’n Sowat 11 km lange flottielje van 1 000 skepe sal dan op die Teemsrivier vaar in een van die grootste en mees skouspelagtige gebeurtenisse nog hier om koningin Elizabeth se 60 jaar op die troon te vier, sê organiseerders. ’n Koninklike barg en sowat 20 000 deelnemers, historiese bote, werksbote, klein kajakke, musici en orkeste sowel as ’n unieke drywende kloktoring sal deel vorm van die skouspel van sowat R100 miljoen. Organiseerders voorspel miljoene toeskouers sal saamdrom langs die 40 km lange deel van die rivier waar die flottielje sal verbyvaar. Organiseerders sê dit sal mees dramatiese vertoning van Britse prag en praal sedert die 17de eeu wees.

WOEF WELKOM: Oorweg jy dit om met jou troeteldiere op vakansie te gaan, maar weet nie waar hulle welkom is nie? Skaf dan The South African Pet-Friendly Directory aan of kyk by www.petfriendly.co.za. In die Noord-Kaap is Woef en Kietsie onder meer welkom by die Toverberg Gastehuis in Colesberg, De Duine Lodge in Kuruman, Glosgow Pont Hotel in Norvalspont en die Rondawel Gasteplaas by Richmond. Gastehuiseienaars sê dikwels hulle verkies eerder troeteldiere as kinders, want troeteldiere veroorsaak baie minder skade!

Dit & Dat wat die moeite werd is

Jens Friis beveel dié dinge aan.

EPIESE REIS: National Geographic bied 'n reis aan waarvoor ek my voortande sou gee. Die kaartjies wissel tussen sowat R210 000 en R400 000. En jy sal dit nie glo nie - alles is reeds lankal uitverkoop. Maar daar is wel hoop - plek kan nou bespreek word op aanstaande jaar se reis wat begin op 18 Maart 2013. Vir meer inligting loer by nationalgeographicexpeditions.com. Die skip vaar van Kaapstad al langs die weskus van Afrika tot in Marokko. Dit vaar verby die kus van die Noord-Kaap tot in Luderitz en later word daar onder meer aangedoen by reënwoude in Ghana en op kano's gevaar in Kameroen. Op die meegaande foto steek 'n venster sy kop uit deur die bloedrooi dak van 'n huis in Luderitz - die Duitse nalatenskap steeds duidelik sigbaar.

BLY NAG VERNIET: Betaal vir twee nagte en kry 'n derde nag gratis by die Tenahead Mountain Lodge. Dié vyfster-blyplek is in die Oos-Kaapse Hoogland 'n klipgooi van die Naude's Nek Pas. Dit kos R800 per person per nag wat deel. Die derde nag betaal jy slegs vir aandete en ontbyt. Die aanbieding is nog geldig tot 20 April. Kyk by riverhotels.co.za of skryf aan Tenahead@riverhotels.co.za.

SLEGTE TEERPAD: Hoewel die teerpad van Ficksburg na Senekal deur pragtige natuurskoon lei, gedy dit van slaggate. Dikwels moet jy skoon aan die verkeerde kant van die pad ry om dié gate wat maklik 'n band kan laat bars, te mis.

DERDUISENDE: Die plek om iets koels te drink teen die Karoo-hitte van Carnarvon is die Blikkieskroeg. Hier word jy omring deur nie minder nie as 'n allemintige 4 000 verskillende soorte blikkies wat netjies uitgestal staan in vertoonkaste en teen die mure.

STOP/RY: As jy met die N6 van Bloemfontein in die rigting van Aliwal-Noord ry, moet jy minstens ‘n halfuur, maar dalk eerder ‘n uur, ekstra toelaat vir reistyd, want die 74 km tussen Reddersburg en Smithfield word grootliks oorgebou. Met ‘n onlangse rit is ons op vyf plekke gestop. Nietemin bly Smithfield ‘n mooie dorp om in oor te bly. As een van die oudste dorpe in die Vrystaat spog dit met talle historiese gedenkwaardighede en heelwat gastehuise.

LOOP LIG: Moet jou nie laat flous deur die “lae” pryse wat dikwels in reisbrosjures in vet letters gepubliseer word nie. Een van die tipiese vangplekke is hoe goedkoop dit is om in ‘n eksotiese oord soos Barbados vir ‘n hele week te gaan bly (R5 940 per persoon). Maar dan kom die slang in die gras: ‘n vliegkaartjie kos vanaf R18 340 – en die “vanaf” sê jy gaan waarskynlik vir die kaartjie meer as R20 000 betaal. Boonop is die pryse slegs geldig as jy ‘n kamer deel. So die vliegkaartjie en verblyf vir jou en jou wederhelf gaan dan by die R60 000 draai!

Dit & Dat wat die moeite werd is


- Jens Friis

KUIER BY OXBOW: 'n Instelling wat reeds jare blyplek bied in Lesotho is die Oxbow Lodge. Dit is in die noordooste van dié land en op pad moet jy óór die Motengpas (2 840 m) waar die landskap 'n sagte barheid het. Van hier daal die pad neer na die droë Malibamatsovallei. Oor dié laaste 8 km voor die Oxbow Lodge is daar van mens en dier weinig te sien. Oxbow verwys na 'n boog wat 'n nabygeleë rantjie maak. Vroeër moes die pad daaromheen loop, maar deesdae nie meer nie. Met ons aankoms is dit koud-koud. Bokant 'n gasverwarmer wat die koue verdryf, hang goue toekennings van die Internasionale Bedryf vir Toeriste, Hotelle en Gasvryheid. Ook wanneer dit sneeu, kom gaste van heinde en verre. Behalwe ski, is hier ook San-tekeninge, is dit ideaal vir 4x4-entoesiaste en is die bergstrome ryk aan forel. 'n Verbyvloeiende stroom bied in die somer bergwater om in te baljaar. Die weer by Oxbow kan binne minute ingrypend verander. Omdat dit hoër as die boomsoom is, word dit tot -20 grade Celcius. Neem selfs in die somer iets warms saam, want dit kan saans koel word. Suid-Afrikaners het nie 'n visum nodig nie, maar wel 'n paspoort. Loer by www.oxbow.co.za.

BLY IN ‘N HEREHUIS: Vir onvergeetlike blyplek in Britse herehuise loer by www.cntraveller.com/recommended/uk/the-best-stately-homes-in-england.

BLITSIG: Met ‘n hoësnelheid-trein is dit moontlik om na die Hermitage in St. Petersburg te gaan kyk en die aand weer in Moskou terug te wees. Vroeër was die enigste manier om per trein tussen dié twee stede te reis, die nagrit op die Rooi Pyl. Dit is steeds moontlik, maar diefstalle eerder as die hoëgehaltediens het sedert die Sowjet-era hoogty gevier. Nou is dit nie meer nodig om 'n binnelandse vlug van Aeroflot te neem nie. Die treinrit met die nuwe blitstrein duur net vier uur.

KAMPEER HIER: Die vyf beste kampeerplekke in die Noord-Kaap is volgens die reistydskrif Weg se Januarie-uitgawe:
1. De Hoop-kampplek, Richtersveld- nasionale park
2. Die Houthoop-gasteplaas, Kleinzee
3. Kokerboomkloof-kampplek, Richtersveld- nasionale park
4. Mata-Mata-ruskamp, Kgalagadi-oorgrenspark
5. Nossob-ruskamp, Kgalagadi-oorgrenspark

IN DIE MIDDEL: Boshof in die Vrystaat is die dorp wat die naaste aan die middelpunt van Suid-Afrika is.

OM DIE WêRELD: ‘n “Around the world”-vliegkaartjie gaan jou sowat R31 000 uit die sak jaag. Dit sluit dan die volgende stede in: Johannesburg, Sydney, Vancouver, new York, Frankfurt, Londen en terug na Johannesburg. Volgens flightcentre.co.za sal dieselfde kaartjie R58 000 kos sou jy besigheidsklas vlieg.

WAARDE VIR GELD: Lesotho is een van die tien lande op aarde wat die beste waarde vir geld aan toeriste bied. Só het die gesaghebbend reisgids Lonely Planet onlangs bevind toe die "Top 10 best value destinations in the world" aangewys het. Dis dus des te meer rede om vir 'n naweek uit te wyk ná die landjie op ons voorstoep.

PADSTAL: Doen aan by die Constantia Cherry-padstal op die R26 tussen Clocolan en Ficksburg. Hier kan jy smul aan die heerlikste tuisgebak en ook handwerk uit die omgewing aanskaf.

SAA VLIEG NA BEIJING: Die Suid-Afrikaanse lugdiens sal van 31 Januarie af drie vlugte per week van Johannesburg na Beijing in China aanbied en sal sy Airbus A340-600-vliegtuie op dié roete gebruik. Die vliegtyd tussen Johannesburg en Beijing is 15 uur en kaartjiepryse begin by R7 000. SAA is die grootste en volgens die internasionale agentskap Skytrax die gewildste lugdiens in Afrika met sy vlugte na 20 bestemmings op die vasteland buiten Suid-Afrika.

LIPLEKKER LEKKERS: By die Turksvy Trading Store in Rosendal kan jy outydse lekkers koop. Steek jou hand in die glasbottels wat die lekkers varshou en skud jou sak. Dit sal jou terugneem na vervloë dae.

Rivier deur Rome droog op



- Jens Friis
Menige wêreldstad het sy ewe bekende rivier. So het Parys die Seine, Montreal die St. Lawrence, en Londen die Teems.
Maar die stadsvaders van Rome vrees, want hul Tiber is nie meer wat dit was nie. Die mense word meer, maar die water nie. Daarom vloei dié rivier deesdae soms skaars en sy watertjies is só besoedeld dat g’n behoorlike vis daarin sou wou swem nie.
Dis ‘n tragedie, want die vrugbare Tiber-vallei was die geboorteplek van die Romeinse Ryk asook die Italiaanse beskawing. Rome is geleë 30 km vanaf die see by die verste punt wat antieke skepe kon bereik.
In Rome se vroeë dae was die “campagna” (grondgebied) waardeur die Tiber gesny het ‘n vleiland, die tuiste van arm herders wat gereeld deurgeloop het onder malaria. In 1928 is hierdie vleiland egter gedreineer en die muskiete het verdwyn.
Die Tiber is 350 km lank en vloei vanaf die Appenyne deur ‘n breë laagland wat eens ‘n meer was. Die modder van dié meer is vrugbare grond vir valleiplase wat besproeiingswater lustig opsuip.
Toentertyd toe die Tiber nog ‘n sterk vloeiende stroom was, was die oprigting en instandhouding van brûe noodsaaklik vir lewe en handel in Rome. Andersins kon diegene wat noord en suid daarvan gewoon het, dit net oorsteek per boot.
Volgens oorlewering is die oprigting van die brûe (“pontes” in Latyn) oorgelaat aan die “pontifices” wat later die belangrikste van die religieuse ordes geword het. So verwys ‘n “pontifex” (deesdae die pous) oorspronklik na ‘n bouer van brûe. Só lees ek in “Rome of the Caesars” wat ek vanmeleë gekry het as Latyn-student.
Die eerste historiese brug in Rome was die Pons Sublicius. Sy naam verwys na die “sublicae” oftewel houtpilare en dis opgerig stroom af vanaf die Tiberiese eiland.
Op die Tiberiese eiland was die Tempel van Aesculapius en dit het later die plek geword waar siekes behandel is. Hierdie tempel word deur historici beskou as die eerste primitiewe hospitaal van Rome.
Mens staan verstom as jy besef die Pons Aemilius, die allereerste steenbrug oor die Tiber, is reeds gebou 181 jaar voor Christus se geboorte. Die grootste deel van dié brug is verowes in 1589. Drie boë van die Ponte Rotto (“rotto” beteken “stukkend” in Italiaans) het staande gebly tot 1886. ‘n Verdere twee boë is toe afgebreek om plek te maak vir die Ponte Palantino.
Langs die banke van die rivier was geen geboue nie sodat bote maklik daar kon vasmeer. ‘n Belangrike aflaaipunt van kos en marmer was die Emporium. Terracotta vase (“testae”) is hier afgelaai deur goedereskepe en mettertyd het dit só opgehoop dat dit ‘n kunsmatige heuwel gevorm.
Die Testaccio en oorblyfsels van die antieke brûe is nog daar, maar van die magtige Tiber is weinig oor. Die stadsvaders krap kop, want hul pogings om dié wêreldbekende rivier te red het sover maar weinig vrugte afgewerp.
Mag iemand met ‘n blink plan vorendag kom, want dit sou ‘n hartseerdag wees as dié rivier finaal gaan staan.

Groenhuis Gastehuis, Philippolis, Karoo, Suid-Vrystaat, Suid-Afrika: www.philippolis.co.za

Nieuwpoort se se “rijke historische verleden”



Op ‘n windstil dag het JENS FRIIS sy tone gaan druk in een van België se gewildste sandstrande.
OP ‘n keer kuier ek by my Belgiese vriend Kristof in Antwerpen. Sy pa het plase naby die kus, maar “Vader word oud en het besluit om dié grond nou eerder te verhuur,” verduidelik Kristof wat (nog) nie wil gaan boer nie.
Dit maak sin dat die jonge Kristof voortgaan met sy werk in die Diamanthoofstad, terwyl die grond (wat letterlik goud werd is) verhuur word. Só word ‘n dubbele inkomste verseker.
Maar nie alles is so rasioneel beredeneerbaar nie. Die opruimery op die plaas gaan weens sentimentele redes uitputtend wees. Daarom stel Kristof voor dat ek eerder die dag deurbring in die nabygeleë Nieuwpoort.
Op die keper beskou was dit ‘n goeie keuse, want Nieuwpoort is g’n gewone “badstad”. Met sy “rijke historische verleden” (soos ‘n stadspamflet lees) onderskei hierdie Belgiese strandoord hom van vele ander. Tog staan sy verbondenheid met die see altyd voorop – nes sy “dagverse vis”, en die garnale waarvoor dit so bekend is.
Reeds vanaf die jare 800 is hierdie inham in die see gebruik om die Belgiese binneland te kon intrek. Van daar die naam Nieuwpoort (“nova portus” in Latyn of vry vertaal “nieuwe hawen”). Op dieselfde manier het die Amerikaanse hawestad, Newport, sy naam gekry.
By Nieuwpoort mond die Ijzerrivier via die Ganzepoot uit in die Noordsee. Die Ganzepoot is klompe sluise wat die watervlak van die polders beheer.
De Ijzer is de kortste van die drie Belgische rivieren wat in die see uitmond. Die ander twee is die Maas en die Schelde. Die Ijzer ontspring wes van Kassel in Noord-Frankryk. Dit vloei dan vir 78 kilometer, waarvan 45 in België, voordat dit uitmond in die Noordsee.
Naby dié monding is ‘n belangrike vonds kort gelede gevind, berig Reuters. Argeoloë van die Instituut vir Argeologiese Patrimonium (IAP) van die Vlaamse gemeenskap het die oorblyfsels van 'n Middeleeuse vuurtoring gevind. Dié toring is in 1284 gebou ek was op sy dag die grootste langs die hele Europese kuslyn. Dit had ‘n deursnee van byna 8m, en die baksteenmure was 80 cm dik.
In die middel was 'n wenteltrap na die toringverhoog 20 m bo die grond. Die spits van die toring was 30 m hoog en die toring het drie vensters. Vuur is van riet gemaak.
Teen die dertiende eeu was die huidige Nieuwpoort bekend weens sy vissery, maar ook weens sy strategiese ligging. Dit het as ‘n voorhawe gedien vir Ieper en Brugge. Dit was dus van kardinale belang dat hierdie hawe nie in die verkeerde hande val nie. En by die slag van Nieuwpoort in 1600 het Mauritis, die prins van Oranje, die Spanjaarde verslaan. Teen hierdie tyd is Nieuwpoort gereken as een van die tien grootste en welvarendste stede van Vlaandere.
Teen die neëntiende eeu het dit gewild geword onder die gebiedsgebonde Europeërs om uit te wyk na die kus in die somermaande. (Vandag nog kom alles omtrent hier tot stilstand in die winter.) Weens hierdie eertydse kustoerisme is ‘n spoorlyn gebou tussen Nieuwpoort-Bad en Brussels. Op 15 Augustus 1869 stoom die eerste trein die stasie binne met niemand anders aan boord nie as koning Leopold II, die Belgiese koning.
Van Nieuwpoort het net ‘n ruïne oorgebly na die Eerste Wêreldoorlog. En voordat die inwoners hul oë kon uitvee het dit hier gekrioel in die Tweede Wêreldoorlog. Dat dit naby Duinkerken lê sê reeds watter verwoesting gesaai is.
In die jare vyftig is begin met uitgebreide heropbouwerk. Só is ‘n doeltreffende stadsinfrastruktuur geskep met breë paaie, asook nuwe parke, geboue en brüe. Of soos Kristof opgemerk het: “Hierom het Nieuwpoort ‘n `prestigieuse allure’”.
Die stad met sy 11 000 inwoners bestaan deesdae uit vier onderskeidende buurte. Die oudste is Nieuwpoortstad met sy historiese kern. Nieuwpoort-Bad is bekend vir sy sandstrand en breë wandelpromenade. Verder is daar Sint-Joris en Ramskapelle, twee outentieke polderdorpies in die naby hinterland.
Nieuwpoort-Bad laat mens dink aan die Strand, maar die woonstelle wat deesdae by dié Suid-Afrikaanse strandoord opspring is meer imposant.
Wat die Strand egter nie het nie is ‘n reuse standbeeld van ‘n skilpad waarop ‘n man uit brons sit. Dié beeld deur die Belgiese kunstenaar Jan Fabre maak deel uit van ‘n kunstuitstalling aan die Belgiese kus en is kenmerkend van Nieuwpoort.
Dis by hierdie ongewone landmerk waar Kristof my laatmiddag oplaai toe hy van die plaas kom. Hy’s opvallend kapoet weens die opruimery, en ek is in die stilligheid bly dis my gespaar. Om ‘n dag in dié “badstad” te spandeer was gewis veel minder dreinerend. Inteendeel, Nieuwpoort was heel verkwikkend.

Buitelug geesdriftiges doen dit nou in styl



Verby is die dae dat jy met al jou bagasie moet aankarring soos dié twee fietsryers deur Noord-Ierland gedoen het. Toere die wêreldoor bied nou die opsie dat jy jou bagasie soggens kan laat oplaai en dit dan op jou wag by ‘n gastehuis (met ‘n stort en aandete). Sulke avontuurgevulde dae in die natuur gevolg deur nagte op verebeddens word ‘n gewilde keuse vir buitelug-geesdriftiges. Foto: Jens Friis

Buitelug-geesdriftiges doen dit nou in styl

- Jens Friis
ONTHOU jy nog hierdie soort wiskundeprobleme in matriek? 'n Vliegtuig vertrek van New York na Boston (480 km) en vlieg teen gemiddeld 800 km/h. Sowat 20 minute later vertrek 'n soortgelyke vliegtuig van Boston na New York.
Na hoeveel minute en hoe ver van Boston sal hulle by mekaar verbygaan?
Daar was natuurlik altyd 'n formule waarin al die data netjies sou pas om by die regte antwoord uit te kom. As dit nie 'n windstil dag is nie en hul boonop nie dieselfde spoed vlieg nie, was dinge bietjie ingewikkelder.
Neem nou die volgende gegewens:
Jy gaan op 'n vyfdag-roeitog. Met al die kos, water, slaapsakke en tente wat saamgepiekel moet word, is die seekajakke so swaar dat jou asem later van die roei jaag. Boonop lek jou tent ná 'n reënbui wat ook die vuur blus en daar is nie ‘n warm maaltyd vir aandete nie.
Hoe gemaak as dit nie jou idee van plesier is nie, maar jy tog graag elke nag elders wil oorslaap ná 'n dag se roei of fietsry?
Dan reël jy sito-sito dat jou bagasie soggens opgelaai word en wag by 'n gastehuis (met 'n stort en aandete). Sulke avontuurgevulde dae in die natuur gevolg deur nagte op verebeddens word 'n gewilde keuse vir buitelug-geesdriftiges.
Fietsryers was die eerste om aan die idee te byt, maar dit het nou uitgebrei na voetslaners, skiërs wat deur honde getrek word en inn-to-inn sea-kayaking trips.
Gewilde roeiroetes waar gastehuise hoogstens 10 km van mekaar geleë is, is langs die kus van Maine, Kanada se Prince Edward-eiland, British Columbia se Gulf-eilande en Portugal se portwynstreek.
'n Instrukteur met aansteeklike geesdrif help baie as jy 'n groentjie met 'n hol kol op die maag is. Só leer jy toe dat 'n ``propeller''-beweging effektiewer is op 'n kajak as die gewone druk teen die water uit 'n kano.
Jy leer ook hoe om uit die kajak te kom as dit omslaan en om die getye te lees om te voorkom dat jy daarteen roei.
Al nadeel van dié ekspedisies is dat dit aanloklik mag wees om nie te roei nie. Veral as daar kreef vir aandete is en jy onder 'n boom, waarvan die appels 'n blos op die wang het, kan sit en kyk hoe die mis soggens oor die Atlantiese Oseaan verdwyn.

Sou jy wou gaan
Vind meer uit oor hierdie maklike manier van reis deur ‘n oog te gooi by:
* www.italykayaktours.com
* www.touringkayaks.com
* www.trails.com
* www.gogreece.about.com

Stay over at the Groenhuis Guesthouse in Philippolis, www.philippolis.co.za

Wagter hier welkom


WAGTER HIER WELKOM: Oorweeg jy dit om met jou troeteldiere op vakansie te gaan, maar weet nie waar hulle welkom is nie? Skaf dan The South African Pet-Friendly Directory aan of loer by www.petfriendly.co.za. Troeteldier-vriendelike blyplek wat in dié boek vermeld word is onder meer op Upington, Keimoes, Augrabies en Norvalspont. Hier steek mnr. Niel de Leeuw en 'n energieke Tena 'n bergstroom oor in die berge bokant Rhodes. Foto: Jens Friis

Grondpad lewensaar vir Rhodes



GRONDPAD LEWENSAAR VIR DORP: Die grondpad van Rhodes na Barkly-Oos is deur die jare al baie verbeter en is heel rybaar met ’n gewone motor. Tog vat die 60 km-grondpad byna 60 minute weens al sy haarnaalddraaie en as 'n deurdringende bui reën val kan dié pad heel bedrieglik word. Daar is inwoners wat hoop dat dit eendag geteer gaan word, want dit sal Rhodes toegankliker maak en meer toeriste bring. Maar ander maan daarteen, want Rhodes sal hierdeur ’n groot lokaas verloor, naamlik sy afgesonderdheid. Hulle glo ook dit sal misdadigers na hul tuisdorp trek, want skelms sal op teer makliker kan verkas. Dít sal ’n jammerte wees, want Rhodes is seersekerlik een van die veiligste plekke in ons vaderland weens sy afgeleëntheid. Foto's: Jens Friis

Bly oor in die Groenhuis Gastehuis op Philippolis - www.philippolis.co.za

Voer jou Valentyn weg na 'n oorspronklike plek

Voer jou Valentyn weg na 'n oorspronklike plek

- Jens Friis

OF dit nou is omdat jou wederhelf vir jou lief is met sy of haar hele lyf, verstand en siel en of dit nou is omdat dit juis nie meer die geval is nie die nut van 'n romantiese naweek weg, is omvangryk.
``Almal vind baat daarby,'' sê Bridget Hilton-Barber. ``Die oord waarheen jy gaan, die toerismebedryf, die ekonomie én jy.''
Oorweeg Hilton-Barber se boek Weekends for Lovers as jy soek na oorspronklike idees om jou geliefde op 14 Februarie mee te verras. Valentynsdag val juis vanjaar op 'n Donderdag ideaal vir 'n lang naweek.
Haar handige gids is propvol van alles wat jy nodig het pryse, kontaknommers, hoe om daar te kom, wat gebied word, ander attraksies en reiswenke.
'n Wye verskeidenheid bestemmings word gedek, want soos sy skryf: ``Die een se vleis is 'n ander se sojasous.''
Daar is plekke vir diegene wat 'n primusstofie en tent verkies tot luukse oorde waarvoor selfs die mees verwende liefhebber kan wens. Pryse wissel van spotgoedkoop tot peperduur.
Hilton-Barber het plekke gekies met interessante legendes, 'n warm atmosfeer, prag-uitsigte en buitengewone eienskappe. ``Plekke waar Gary Larson National Geographic ontmoet of Danielle Steele die grootse Afrika-landskap.''
Nou bly die vraag net: ``Waarheen sal ons gaan, liefling McGregor, Grahamstad of eerder Nieuwoudtville se geweste?''
In ieder geval, moenie vergeet om daardie Do Not Disturb-bordjie aan jou kamerdeur te hang nie.
Weekends for Lovers deur Bridget Hilton-Barber is algemeen beskikbaar by boekwinkels.

10 BLYPLEK VIR VALENTYNSAAND
Jens Friis doen dié plekke aan die hand waar jy en jou geliefde Valentynsaand kan oornag.
* Paarl: De Oude Paarl Boutique Hotel (deoudepaarl.com)
* Bloemfontein: De Oude Kraal Country Estate and Spa (oudekraal.co.za)
* Prins Albert: Swartberg Hotel (swartberg.co.za)
* Upington: Le Must Premier Collection (lemustupington.com)
* Rosendal: The Rosendal Hotel (rosendal.co.za)
* Philippolis: Starry Nights Karoo Cottages (starrynights.co.za)
* Pietermaritzburg: Karkloof (karkloofspa.co.za)
* Oos-Kaapse berge op grens met Lesotho: Tenahead Mountain Lodge (riverhotels.co.za)
* Rhodes: Rhodes Hotel (rhodeshotel.co.za)
* Kwazulu-Natalse noordkus: Zimbali (zimbali.co.za)

HULLE HET SÓ OOR DIE LIEFDE GESê:
* Liefde en wantroue het nog nooit in dieselfde bed geslaap nie. – Kahlil Gibran
* Liefde skop nes en vertoef vrywillig in die onbekende kamers van ‘n ander se gedagtegang. ­– Maretha Maartens
* In die liefde is te veel nie eens naastenby genoeg nie. – De Beaumarchais
* Die jonges leef in die toekoms, die oues in die verlede, en dié wat liefhet in die hemel. – Barones Dianne
* Waar mense in liefde weer mens word vir mekaar groei die hemel oor die aarde. – Phil Bosmans
* Liefde is soos die vyf broodjies en twee visse. Dit word nie meer nie, tensy jy dit weggee. – Anoniem

Deursny Lesotho se hartland

DEURSNY LESOTHO SE HARTLAND

JENS FRIIS het mid-Lesotho deurkruis.

VAN Maseru ry ons heerlik op teer tot in die hart van Lesotho met ‘n vriend se 4x4. Asof in die Alpe lei ingenieurswonders oor berge van 3 000 m. Die Hooglandwaterskema lê Lesotho bloot.
Maar as jy enigsins verder wil gaan, toets dit jou deursettingsvermoë, sou ons later leer.
Die weervoorspelling is in die kol: mooi weer en lae-20’s. Dis September – ‘n ideale tyd om hier te wees, want tussen Oktober en April val 85% van Lesotho se reën en talle mense sterf weens weerlig in die berge. Onophoudelike sneeu is in die orige maande algemeen.
Sommer langs die pad word tente opgeslaan. Ons eet. Drink. Gesels. Kyk na die sterre. Luister na die stilte. Daar kom niks van my vrees dat ‘n dronkaard ‘n mes deur ons tentseil gaan steek nie. Die mense groet en wuif orals. Wat het tog nie alles in Suid-Afrika verkeerd geloop nie! Ook anders as te wagte dra niemand meer die kenmerkende, spitsvormige grashoede nie. Dit is vervang deur helms - die invloed onmiskenbaar van pa’s op Vrystaatse en Gautengse myne. Dieselfde met gumboots wat seuntjies so graag dra as hulle vee oppas. Hul moeders bewerk elke duim vrugbare grond. As daar ‘n gelykte is word dit gebruik. Net jammer dat daarop male sonder tal ‘n powere lappie vaal-geel mielies groei. Word verbeterde mieliepitte en kunsmis ooit gebruik? As ons koning van Lesotho was en met min geld veel wou doen, sou dit wees om verbeterde landboumetodes hier te vestig. Só besluit ons ry-ry.As kinders die Land Rover gewaar nael hul bakhand na die pad. “Sweets!” roep hulle onophoudelik. Keer op keer hol hul só. Hoeveel keer stop verbygangers dan om lekkers uit te deel?
‘n Knap vorm van entrepreneurskap beloon ons wel. ‘n Seuntjie van seker sewe vul vore in die grondpad op met klippies. Hy word n handvol pepermente ryker, alhoewel ‘n pen of potlood dalk ‘n beter geskenk sou wees.By ’n aansluiting stop twee polisiemanne ons. Hul teken die registrasienommer aan en vra na ons bestemming. Die doel? Om die vrye beweging van kriminele te beperk. Suksesvol kan dit moontlik wees. In Lesotho is nie ‘n magdom paaie nie. Hier is slegs sowat 900 km teerpad in hierdie land wat so groot soos België is. Die landskap het ‘n sagte barheid en my berese reisgenote trek assosiasies met Pakistan tot Patagonië.Ons ry verby hutte met beddings helder afrikaners, ‘n streep nonnetjies vanaf ‘n kerk, ‘n menigte vigsadvertensies ...Die landskap verander in ‘n droë bergwêreld. Loodreg is die afgronde. As jy ‘n klippe los sal dit der honderde meters later in die bo-lope van die Oranje plons.Alles gaan voor die wind tot by Sehonghong. Dis by hierdie nedersettinkie waarvan die naam netsowel kon tuishoort in China dat ek dog ons het nou die pad skoon byster geraak. Skielik is daar weinig meer as ‘n voetpad oor waarop ‘n bobbejaan skaars met ‘n kierie sou kon loop.
“Het die pad nie iewers gespalk nie?”
“Nee,” sê ‘n verbyganger. “Dit ís die grootpad van noord tot suid deur Lesotho.”Talle brue is weggespoel. Net ‘n geluk dit het nie straf gereën onlangs nie.Blankes word ’n rariteit. Voertuie min. As ‘n kar verbykom kyk die inwoners. Ons stop sodat ‘n span osse met ‘n eg kan verbygaan. Vir middagete maak ons mieliepap - so reg in die kraal van die Basotho. Nie slap nie, maar stywe putu. Die vuur is ‘n primusstofie, want hout is hier min. Die moeilike Matabeng-pas wag. Die ganse Lesotho is hoër as 1 000 m bo seespieël wat dit die land met die hoogste laagtepunt ter wêreld maak. Weens die afgronde is jy altyd naby aan jou dood. Die paadjie is smal en ná reën wil ek nie eers dink hoe dit lyk nie.
Aan 18 km ry ons 3 ure. Dis nie kinderspeletjies nie, maar jy kan skaars glo dat ‘n wêrelddeel só woes en afgeleë, maar indrukwekkend en groots heeltemal deur Suid-Afrika omring word.In antwoord op my brief oor ons Lesotho-ervaring skryf ‘n vriend uit die Franse hoofstad: “Jul tog deur Lesotho klink wonderlik, maar jou opmerkings oor die vriendelike en ongerepte omgewing laat my glimlag. In vergelyking met Europa en die VSA is dít juis wat so spesiaal is aan Suid-Afrika.”

SOU JY GAAN
· Jy sal dié roete ook kan volg met ‘n sterk bakkie, maar die kans is goed dat dit opgefoeter sal word.
· ‘n Snelheidsperk van 60 of 80 km/h geld op die meeste paaie – nie dat dit werklik nodig is nie, want dit kan selde vinniger.
· Daar is gewoonlik brandstof in die distrikshoofdorpe.
· Suid-Afrikaners het geen visums nodig nie, maar wel ‘n paspoort.
· Van die kleinere grensposte sluit so vroeg as 16:00.
· Weens die hoogte bo seespieël kan digte mis tot laatoggend voorkom.
· Kredietkaarte word feitlik net in Maseru aanvaar. Bring genoeg kontant. Die rand word oral aanvaar. Swaziland, Namibië, Suid-Afrika en Lesotho vorm ‘n gemeenskaplike monetêre area.

Wednesday, February 1, 2012

Onderskatte Wes-Europese stede

ONDERSKATTE WES-EUROPESE STEDE


Metropole soos Londen, Parys en Amsterdam is gewilde toeristebestemmings, maar moenie die onbekender Wes-Europese stede onderskat nie. Gaan maak gerus ‘n draai in Rysel, Bergamo, Manchester, Antwerpen, Cambridge, Hamburg en Gent, skryf JENS FRIIS


MANCHESTER, ENGELAND


Wat jy van Manchester gehoor het, was waar. Hoe nader ons stoom, hoe meer word die kleirooi pakhuise met stukkende vensters, verwaarloosde kanale, beton-oorweë. Trae, grys stroompies onderbreek soms die eentonige troshuisies. Dis Billy Elliot-wêreld kwadraat.


``The fewer the facts, the stronger the opinion,'' het die oubaas oorkant my vroeër die middag gemor. ``Manchester is 'n stad wat mense leer ken sonder om ooit daar te kom.''


En dit ís so, want was dit nie dat ek hier móés wees nie, was Manchester vir seker ook nie op my reislys nie.


Tog het ek net versigtig my kop geknik. Hy het pas sy 80ste verjaardag gevier en was duidelik dik vir die holruggeryde rympie dat sy geboortestad sommersó is.


Elke dan en wan word Manchester immers aan sy kleinboetstatus herinner.


Nadat dié stad twee keer onsuksesvol gebie het vir die Olimpiese Spele, het Sebastian Coe opgemerk dat die wêreld net Londen ernstig sal opneem as Olimpiese stad.


Tog was dit nie altyd so nie. In die 19de eeu was Engeland se provinsiale stede die dinamo's wat die land aangedryf het tot internasionale oorheersing. As kernpunt van die nywerheidsrevolusie het Manchester op sy dag met Londen, Parys en New York as een van die invloedrykste stede meegeding.


Deur produktiwiteit en gehalte te paar was Manchester aan die voorpunt van nywerheidswelvaart, maar dit is ook van die hardste getref weens buitelandse mededinging in die katoenbedryf. Die verbandhoudende metaal- en ingenieurswese het ook gely. Die kersie op die koek was die resessie van die jare tagtig. Spoedig was die stad berug om sy bendekultuur, dwelms, onwettige vuurwapens en werkloosheid.


Dit is nie om dowe neute nie dat Manchester in 1995 aangewys is as gasheer van die Statebondspele wat vandeesweek begin het. Ten spyte van dekadensie het die stad teen die middel jare tagtig begin bruis met 'n byna roekelose energie. Redes was die vergroting van die lughawe, goedkoop geboue, die IT-bedryf en plaaslike musiekgroepe soos Simply Red en Oasis. Weinige stede kan Manchester se opwindende nagklubs ewenaar. Naweek vir naweek is dit gepak met partygangers van Londen tot Amsterdam.


RYSEL, FRANKRYK


Wyle Raisa Gorbatsjof het dit geweet. En Kylie Minogue. Gaan na Rysel (Lille) vir die styl en gehalte van Parys, maar betaal die helfte minder.


Dié stad noordoos van Parys en 14 km van die Belgiese grens, kan binne twee uur van die hoofstad en binne 'n uur van Calais bereik word.


Rysel het 'n ryk geskiedenis. Langs die Deülerivier het hy in die Middeleeue vinnig gegroei vanweë 'n florerende tekstielbedryf. Dit was ook op die kruispaaie tussen Vlaandere en Noord-Europa. Oorloë en oornames het die stad se voorspoed nie veel getemper of die argitektoniese erfenis verwoes nie. Lodewyk XIV het dit as die juweel van Frankryk beskou.


Maar dalk meer as enigiets anders is Rysel 'n inkopie-mekka. Haute couture soos Sonia Rykiel is te vinde in Vlaamse dorpshuise van Oud-Rysel. Dit staan sy aan sy met winkels waar egte antieke ware te koop is, maar ook reproduksies van skilderye van Leonardo da Vinci.


Dan is daar ook die winkels wat spesialiseer in mooi skryfpapier, geborduurde linne en sjokolade.


In die lekkergoedwinkel M. Meert (27 rue Esquermomise) kan sedert 1761 gesmul word aan wafels gegeur met Madagaskar-vanilla. Charles de Gaulle se bestelling wafels is gereeld na Parys gestuur. De Gaulle is in 1890 in Rysel gebore en die sakesentrum is na hom vernoem.


Talle van die stad se 180 000 winkels is tot 8 nm. oop. Selfs met 'n swak rand is Rysel die plek om jou sakke in Europa te vul.


BERGAMO, ITALIë


Bergamo, 50 km noordoos van Milaan, is twéé dorpe. Die motorvrye Ou Stad troon op 'n 370 m hoë heuwel, terwyl sy voet omring word deur 'n veel jonger stad wat inwoners eenvoudig "Bergamo" noem.


Dat die onderdorp minderwaardig is, sou 'n denkfout wees. Talle imposante geboue uit die 19de en 20ste eeu staan langs breë strate. Tog is jy voortdurend bewus van die bo-dorp.


Dit is daar waar Romeine, Gote en selfs Kelte die septer geswaai het, maar die groot opbloei sou kom onder die Venesiërs. Vir hulle was die goed geleë Bergamo 'n kern in hul handelsnetwerk. Daarom dat buitensporig grootse geboue jou steeds hier inwag.


Só het Le Corbusier Bergamo beskryf as die "aanbiddelike onbekende" weens sy indrukwekkende basilika. Die Santa Maria Maggiore het met hom "gepraat"-- veel meer as die (nietemin mooie) Dom en die Cappella Colleoni. Hier digby is die sentrale Piazza Vecchia wat vir eeue al die verhoog vorm vir 'n gesellige afspraak, 'n ete, 'n lag of 'n traan. Saans straal die pleintjie intimiteit uit. Hoog bo die Serio-rivier stel die inwoners hul suidelike opgewektheid ten toon.


Bedags sal hulle kuier langs die geplaveide winkelstraatjies met aan weerskante boetieks, restaurants en alomteenwoordige roomyswinkels.


Digby is die dorpie Gorgonzola wat bekendheid verwerf het vir sy ryke vetkaas wat met groen skimmeldrade deurgroei is. Ook uit hierdie geweste is mascarpone, 'n romerige kaas gewild vir nageregte, en taleggio, 'n sagte kaas wat jonk geëet moet word.


Noordwes-Italië is die tuiste van rysverbouing en risotto pryk op feitlik elke spyskaart .


OOK DIE MOEITE WERD


ANTWERPEN, BELGIë: Die diamanthoofstad van die wêreld swem na al die jare steeds in die geld - en die imposante geboue getuig hiervan. Wat jy hier moet aanskaf is eersteklas Belgiese kant en sjokolade. "Frituur Dageraad" bied eersteklasslaptjips met mayonnaisse. Cogels-Osylei is ‘n spogbuurt waar die eklektiese style van herehuise die straatbeeld oorheers. Hier is selfs ‘n Transvaalstraat.


CAMBRIDGE, ENGELAND: Een van die beste maniere om die universiteit-stad Cambridge te sien is per boot. In Venesië kan jy dié Italiaanse stad verken van ’n gondel af, maar in Engeland word hierdie bootvaardery punting genoem. En in Cambridge is dit ná al die jare steeds uiters gewild om só rond te vaar op die Cam-rivier. Talle van die gidse op die bootjies is studente wat ekstra geld op hierdie manier verdien. Vir meer inligting loer by www.visitcambridge.org.


HAMBURG, DUITSLAND: Altyd gedink München óf Frankfurt is naas Berlyn die grootste stad in Duitsland? Nee, dié eer gaan aan Hamburg. Met sy nagenoeg 1,7 miljoen inwoners is dié stad in Noord-Duitsland ook die digs bevolkte nie-hoofstad in die Europese Unie. In die Hamburg- metropolitaanse gebied woon ’n allemintige 4,7 miljoen mense. Dié stad se hawe is die naasgrootste in Europa (naas Rotterdam) en die negende grootste ter wêreld.


GENT, BELGIë: Die Belgiese dorp Gent word alte dikwels deur toeriste oor die hoof gesien. Hulle stroom eerder na Brussel en Brugge. Dit sal besoekers beslis loon om ook Gent op hul reise deur België in te sluit. Dis ’n pragtige, eeue oue kanaalstad met ’n sterk universiteitskarakter. Boonop is dit nie ver van die hoofpaaie wat België deurkruis nie. Afrikaanssprekendes sal uiteraard baie kan verstaan wat die Vlaminge praat.

Groenhuis Gastehuis in Philippolis: 051-773-0073



Pragtige stemme laat aarde hier beef

- JENS FRIIS


LLANGOLLEN. - Iedereen wat al by 'n rugbytoets teen Wallis was, sal weet hierdie manne kán sing. Al wen hulle nie die wedstryd nie, bly hul dreunsang oor mere en lowergroen berge jou by.


Dis dus g'n wonder nie dat die Walliesers ook die grootste internasionale volksangfees reël. Vir een week elke somer word die dorpie, Llangollen, verswelg deur folk-sangers van oor die wêreld heen.


In 1946, skaars 'n jaar na die Tweede Wêreldoorlog, is planne gemaak vir 'n internasionale eisteddfod geskoei op die alombekende Walliese eisteddfod. Die vader van die fees, Harold Tudor, 'n joernalis van die Liverpool Daily Post , het op Llangollen besluit omdat dié dorpie in 'n pragvallei geleë is. Llangollen het vantevore die nasionale eisteddfod suksesvol aangebied en Tudor het gemeen dié dorpie van sowat 3 000 inwoners kon op omringende dorpies se steun reken.


Vir 11 tot 15 Junie 1947 is die eerste eisteddfod gereël. Weens 'n Franse spoorwegstaking moes heelwat deelnemers ander planne beraam om by die fees te kom. Party het duimgegooi, selwers vervoer gereël of hul pad deur Frankryk oopgesing om te kon betaal.


Met die aankoms van die eerste groep uit Portugal het die organiseerders 'n sug van verligting geslaak: Internasionaal sou die eerste fees wees.


Sedert die 1947-eisteddfod het meer as 3 miljoen mense hierheen gestroom en 400 000 deelnemers opgetree. Die afgelope 20 jaar was die deelnemers uit 114 lande. Van die aarde se uithoeke kom hul waaronder Kazakstan, Lapland en Frans-Guyana.


Met die fees volg jy jou ore agter eggo's van kitare en trompette aan, verby framboosstalletjies en markiestente.


Langs Castle Street stap twee Skotte in hul rokkies verby 'n Boergondiese meisie met 'n mandolien. 'n Wiking staan buite 'n kroeg. Marokkane met 'n Manchester-aksent groet 'n knaap met 'n harp. Hul is daar: Brasilië, Alaska, Suid-Afrika - al die kleure van die internasionale reënboog. Die dorp sing en dans.


Sowat 80 000 feesgangers kom deesdae per jaar na die eisteddfod.


Twee van die drie bekende tenore het hier opgetree. Daar was ongekende belangstelling vir Luciano Pavarotti se konsert in 1995, maar hy was ook lid van 'n koor wat in 1955 kom sing het. Placido Domingo het sy debuut in die Verenigde Koninkryk gemaak op die 1968-eisteddfod.


Ander bekendes is Kiri Te Kanawa, Montserrat Caballe en Shirley Bassey, terwyl koningin Elizabeth, Charles, Diana, Anne en Margaret kom luister het.


Voordat die gordyne toegetrek word, word Wallis se twee volksliedere gesing, God Save the Queen en dán Hen Wlad fy Nhadau . Weet verseker; met die sing daarvan sál die aarde beef.



SOU JY GAAN


* Llangollen is in Noordoos-Wallis, 13 km van die grens met Engeland. Die naaste lughawe is dié by Manchester of Liverpool. Daar is gereelde busse na Wrexham, maar openbare vervoer is skaars in Snowdonia.


* Die wolke uit die weste loop hul vas teen die Walliese berge. Daarom is dit selfs natter en meer bewolk as in die suide van Engeland.


* As die son skyn, is Llangollen ideaal vir buitelugaktiwiteite waaronder 'n staptog na die Horseshoe-pas en na Valle Crucis Abbey, 'n Middeleeuse klooster waarvan nog net die mure staan.


* 'n Snaaksigheid is om op kanaalskuite te gaan ry wat deur 'n perd getrek word. Die perde loop op 'n paadjie langs die kanale. Dié bootjies het op hul dag 'n belangrike rol gespeel in dié gebied se vervoerstelsel.


* Kanovaart is gewild op die Dee-rivier.


* Plas Newydd is 'n statige herehuis wat bekend is vir sy swart-wit houtafwerking en omdat die eksentrieke "Ladies of Llangollen" daarin gewoon het (1780 - 1831).


* Van gastehuise gedy dit, want almal wil baat vind as feesgangers een keer per jaar hierheen stroom.


* Ander reusagtige Walliese feeste wat jy dalk wil bywoon is die Royal National Eisteddfod en die Swansea Festival of Music and Arts.