Maputo is op ons voorstoep, maar kon net sowel duisende kilometers ver gewees het. Dis onmiskenbaar anders. Die argitektuur is Mediterreens, die klimaat subtropies en die taal Portugees. Tog is dié stad verstommend Suid-Afrikaans. JENS FRIIS vertel.DIT was Karel Schoeman wat eens in Onderweg geskryf het: "Jy kan 'n vreemde land nooit heeltemal onbevange besoek nie: jou aangebore vooroordele vergesel jou en jy meet alle dinge bewus of onbewus aan die maatstawwe wat jy in jou bagasie saamdra".
En in dié bagasie staan jou tuisland voor-op. Suid-Afrika bly my verwysingspunt. Goed of sleg. Jy trek onbewustelik ooreenkomste en verskille soos jy ervaar en leer.
Opvallend is dat die Mosambiekers jou nie teister met vrae nie. Hulle wéét van Suid-Afrika. Baie werk by ons. Hul geboorteland herinner dikwels aan 'n veraf provinsie. Só eenders. Só anders.
By die lughawe is daar 'n Sasol-advertensie in Portugees. 'n Nando's en Steers flits verby. Koerantopskrifte langs die straat het dit oor bekende onderwerpe soos grondeise, privatisering en kinderprostitusie.
Ons ry verby die plek waar Albie Sachs sy regterarm in 'n bomaanval deur Suid-Afrikaanse veiligheidsmagte verloor het.
Voor elke behoorlike huis is daar 'n wag -- voor Nelson en Gra)347a se kasteel 'n paar. Langs kaia's en konkavure staan eenderse meenthuise omring deur hoë mure.
Die taxi-bestuurder waarsku teen sakkerollers, maar vertroos: "As jy van Johannesburg kom, is 'n mens darem voorbereid hierop."
Tog is daar nie in Maputo die soort onderliggende aggressie van sommige Afrika-state nie. Die kanse dat jy vermoor of verkrag gaan word, is skraler as in Suid-Afrika. Bedelaars teister jou nie voortdurend nie. Oral hoor jy die "bom dia" (goeiedag in Portugees). "Esta avariado" verskyn op vele borde in Mosambiek. Dit beteken "buite werking" en was jammerlik jare lank verteenwoordigend van dié land.
Nie dat dit altyd só was nie. Maputo het ek leer ken sonder om dit ooit te sien, want vir my ouers was Louren)347o Marques in dieselfde geselskap as Rio of Kaapstad. Intussen het veel verander.In die parkeerterrein by die Polanahotel staan die VN-geregistreerde 4x4's ingeryg en naweke het die helfte van die motors GP- en MP-nommerplate.
'n Vrou vertel later dat sy eerder inkopies in Nelspruit as Maputo doen. "Dis goedkoper daar en jy't 'n wyer keuse. Nelspruit is net twee uur met die hoofweg. Die Ressano Garcia-grenspos by Komatipoort gee ook al minder probleme."
By die hotelwinkeltjie is onder meer Getaway , The Star en Business Day te koop. In ons kamer kan jy kyk na M-Net en SABC2.
En so word Maputo vir die Suid-Afrikaanse oog verbasend vertroud. Hier waar Afrika en Suid-Amerika ontmoet, ís 'n verstommende sterk Suid-Afrikaanse inslag.
Op pad na die "baixa" of middestad verkoop 'n Mosambiekse man met 'n Springbok-pet Castle Lagers. By die sentrale mark is die "galinha piri-piri" (sterk gekruide hoender), "matapas" (kassawe-blaar-bredie) en "bacalhau" (gedroogde kabeljou) onbekend, maar die groente en vrugte is grootliks uit Suid-Afrika. Vir kasjoeneute kan ons betaal in Amerikaanse dollar, "meticais" (die plaaslike geldeenheid) en soos te wagte teen dié tyd . . . ook die rand. Nes Lesotho, Swaziland, Botswana, Namibië en Zimbabwe is dit duidelik watter buurland vir Mosambiek die meeste beïnvloed
Daar word toenemend geglo dat die werklike toekoms van saketransaksies met Afrika nie slegs in die handel lê nie, maar ook in betrokkenheid by gesamentlike ondernemings om die vasteland se ontsaglike natuurlike hulpbronne te ontwikkel. Beleggers van ontwikkelde lande is ontnugter deur investering in onproduktiewe skemas en vrugtelose ontwikkelingshulp.
Regerings, sakelui en hulpverleningsondernemings belê hul vaardighede en kapitaal in 'n toenemende mate in lewensvatbare skemas soos die LesothoHooglandwaterprojek, diamant- en soda-as-myne in Botswana, reuse-plantasies in Swaziland en die oorgrenswildtuin tussen Suid-Afrika, Zimbabwe en Mosambiek.
Gaan maak gerus 'n draai in Mosambiek. Dis anders genoeg dat jy sou kon dink jy is in Suid-Amerika, maar daar is genoeg Suid-Afrikaanse invloede dat jy nie verlore sal voel nie.
